بیماری غیرواگیر (Noncommunicable diseases) یا NCD یک بیماری غیر عفونی است که از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. بیماریهای غیرواگیر به مدت طولانی ادامه دارند، به مرور زمان پیشرفت می‌کنند و اغلب مزمن هستند. البته برخی از بیماریهای مزمن مانند HIV/AIDS به دلیل عفونی بودن غیر واگیر نیستند. بیماری غیرواگیر به دلیل عوامل ژنتیکی، فیزیولوژیکی، محیطی و سبک زندگی ایجاد می‌شود. بیماریهای غیرواگیر سالانه جان 40 میلیون نفر را می‌گیرد که این آمار نشان دهنده 70 درصد از کل مرگ و میر در جهان است. این بیماریها مختص به یک گروه خاص نیستند،‌ اما سالانه حدود 15میلیون مرگ در اثر بیماریهای غیرواگیر و در افراد 30 تا 69 ساله اتفاق می‌افتد که بیش از 85 درصد این مرگ و میرها در کشورهای با درآمد کم و متوسط ​​و سطح پایین بهداشت دیده می‌شود.

برخی از عوامل خطر در ابتلا به بیماریهای غیرواگیر عبارتند از:

• رژیم‌های غذایی ناسالم (مصرف بالای چربی، شکر فرآوری شده و سدیم و مصرف کم میوه‌ها و سبزیجات)
• عدم فعالیت بدنی
• سیگار کشیدن
• استفاده بیش از حد از الکل

نمونه‌هایی از بیماریهای غیرواگیر شامل دیابت، آلزایمر، سرطان، پوکی استخوان، بیماری مزمن ریوی، سکته مغزی (در اینجا بیشتر بخوانیم) و بیماریهای قلبی است.

شایع ترین بیماریهای غیرواگیر کدامند؟

برخی از بیماریهای غیرواگیر نسبت به بقیه شیوع بیشتری دارند. چهار نوع اصلی بیماریهای غیرواگیر شامل بیماریهای قلبی عروقی، سرطان، بیماری مزمن تنفسی و دیابت هستند.

بیماریهای قلبی و عروقی

رژیم غذایی نامناسب و عدم تحرک بدنی با افزایش فشار خون،‌ قند خون، چربی خون و چاقی، خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی را افزایش می دهند. البته افراد ممکن است با برخی زمینه‌های قلبی عروقی (مستعد ژنتیکی) متولد شوند. بیماریهای قلبی عروقی دلیل اصلی مرگ در بیماریهای غیرواگیر بوده و برخی از شایع‌ترین آنها عبارتند از:

• حمله قلبی
• سکته قلبی (در اینجا بیشتر بخوانیم)
• بیماری عروق کرونر
• بیماری عروق مغزی
• بیماری شریان محیطی (PAD)
• بیماری قلبی مادرزادی
• ترومبوز ورید عمقی و آمبولی ریه

سرطان

تحقیقات نشان می‌دهد که ابتلا به سرطان به سن، جنسیت، شرایط اقتصادی و اجتماعی بستگی ندارد و دومین علت شایع مرگ ناشی از بیماریهای غیرواگیر در جهان است. به دلیل وجود خطرات ژنتیکی نمی‌توان از ابتلا به برخی سرطانها جلوگیری کرد، اما 30 تا 50 درصد از آنها با سبک زندگی سالم، مانند عدم مصرف تنباکو،‌ محدود کردن الکل و ایمن سازی در برابر عفونتهای سرطانی قابل پیشگیری هستند. در مردان سرطان ریه، کبد، معده، روده بزرگ و پروستات و در زنان ابتلا به سرطان پستان، ریه، روده بزرگ، گردن و معده به عنوان شایع ترین علت مرگ ناشی از این بیماری در نظر گرفته شده‌اند. آمار مرگ و میر نشان می دهد که در سال 2015، تقریباً 1 مورد از هر 6 مرگ در جهان به دلیل ابتلا به سرطان اتفاق می افتد.

بیماریهای مزمن تنفسی

بیماریهای مزمن که بر مجاری تنفسی و ریه تأثیر می‌گذارند،‌ معمولا علت ژنتیکی دارند. با این حال، شرایط دیگری مانند سیگار کشیدن، آلودگی و تهویه نامناسب هوا می‌توانند احتمال ابتلا به این بیماریها را افزایش دهند. بیماریهای مزمن تنفسی قابل درمان نیستند ولی انجام برخی موارد به کنترل آنها کمک می‌کند. شایعترین بیماریهای مزمن تنفسی عبارتند از:

• بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD)
• آسم
• برخی بیماریهای ریوی مانند ریه سیاه
• فشار خون ریوی
• فیبروز سیستیک

دیابت

اگر در بدن انسولین کافی، هورمونی که قند خون (گلوکز) را تنظیم می کند، تولید نشود و یا بدن نتواند از انسولین تولید شده استفاده کند، دیابت اتفاق می‌افتد. اگر سطح قند خون کنترل نشود، دیابت به مرور زمان به سایر اندامها و سیستم‌های بدن آسیب می‌رساند. بیماری قلبی، از دست دادن بینایی و آسیب به کلیه از مهم ترین عوارض این بیماری است. دیابت به دو صورت اصلی وجود دارد، دیابت نوع یک که اغلب در دوران کودکی یا بزرگسالی تشخیص داده می‌شود و در نتیجه نقص در سیستم ایمنی بدن است. دیابت نوع دو معمولاً در میانسالی و به دلیل رژیم غذایی نامناسب، کم تحرکی، چاقی و برخی عوامل محیطی ایجاد می‌شود.

موارد گفته شده از شایع‌ترین بیماریهای غیرواگیر هستند ولی بیماریهای زیادی در این دسته قرار می‌گیرند از جمله:

• بیماری آلزایمر
• اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) (بیماری لو گریگ)
• آرتروز
• اختلال بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD) (در ایجا بیشتر بخوانیم)
• اختلال اوتیسم (ASD) ( در اینجا بیشتر بخوانیم)
• فلج بل
• اختلال دوقطبی ( در اینجا بیشتر بخوانیم)
• نقایص مادرزادی
• فلج مغزی
• بیماری مزمن کلیوی
• درد مزمن
• پانکراتیت مزمن
• انسفالوپاتی آسیب زای مزمن (CTE)
• اختلالات لخته شدن خون یا خونریزی
• کم شنوایی مادرزادی
• کم خونی کولی (تالاسمی بتا) ( در اینجا بیشتر بخوانیم)
• بیماری کرون
• افسردگی
• سندرم داون
• اگزما
• صرع
• سندرم الکل جنین
• فیبرومیالژیا
• سندرم X شکننده (FXS)
• هموکروماتوز
• هموفیلی
• بیماری التهابی روده (IBD)
• بیخوابی
• زردی در نوزادان
• مسمومیت از سرب
• بیماری کبد
• دیستروفی عضلانی (MD)
• انسفالومیلیت میالژیک، سندرم خستگی مزمن (ME / CFS)
• میلومننگوسل (myelomeningocele) نوعی اسپینابیفیدا و در واقع شایع ترین و شدیدترین نقص مادرزادی ستون فقرات است که در اثر آن ستون فقرات جنین به درستی رشد نکرده و نه تنها مهره ها دچار شکاف می شود بلکه مایع نخاعی و خود نخاع نیز از این شکاف بیرون می زنند.این بیرون زدگی سبب ایجاد کیسه برجسته بر روی کمر نوزاد می شود.
• چاقی
• ترومبوسیتمی اولیه
• پسوریازیس ( در اینجا بیشتر بخوانیم)
• تشنج
• کم خونی سلول داسی شکل
• اختلالات خواب ( در اینجا بیشتر بخوانیم)
• استرس
• لوپوس اریتماتوز سیستماتیک (لوپوس)
• اسکلروز سیستمیک (اسکلرودرمی)
• اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)
• سندرم تورت (TS)
• آسیب مغزی (TBI)
• کولیت زخمی
• اختلال بینایی
• بیماری فون ویلبراند (VWD)

بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی بیماریهای غیرواگیر به عنوان علت اصلی مرگ و میر در سراسر جهان شناخته شده‌اند. اما با توجه به اینکه عوامل خطر این بیماریها تا حدود زیادی مشخص هستند بنابراین بسیاری از آنها قابل پیشگیری اند. برخی شرایط خاص با عنوان عوامل خطر متابولیک ممکن است به سندرم متابولیک منجر شوند. سندرم متابولیک با ابتلا به بیماریهای قلبی و دیابت مرتبط است و عوامل خطر آن عبارتند از:

• - فشار خون بالا: 130/85 میلی متر جیوه (میلی متر جیوه) یا بالاتر
• - HDL (کلسترول خوب): کمتر از 40 میلی گرم در دسی لیتر در مردان و کمتر از 50 میلی گرم در دسی لیتر در زنان
• - تری گلیسیرید: از 150 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر
• - قند خون ناشتا: 100 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر
• - اندازه دور کمر: بیش از 35 اینچ (حدود 89 سانتی متر) در زنان و بیش از 40 اینچ (حدود 102 سانتی متر)‌ در مردان

در صورت داشتن این علائم خطر،‌ بهتر است با تغییر سبک زندگی و مراجعه به پزشک شرایط را کنترل کرده و از ابتلا به برخی بیماریهای غیرواگیر پیشگیری کنید.

منابع:
healthline.com , medicalnewstoday.com