حمله خواب یا نارکولپسی (Narcolepsy) یک بیماری مزمن سیستم عصبی است که از هر 2000 نفر 1 نفر به آن مبتلا است. حمله خواب که معمولاً در سنین 10 تا 25 سالگی دیده می‌شود، باعث خواب غیر طبیعی، خواب آلودگی در طول روز، خواب پراکنده شبانه و کاهش کیفیت زندگی می‌شود. این بیماری باعث از دست رفتن موقتی کنترل عضلات (کاتاپلکسی) می‌شود که ممکن است با علائم تشنج به خصوص در کودکان اشتباه گرفته شود.

افراد مبتلا به حمله خواب به دلیل حملات خواب آلودگی بیش از حد در طول روز، معمولا در کار یا مدرسه عملکرد خوبب نداشته و در حفظ روابط خود دچار مشکل می‌شوند.

حمله خواب به دو صورت در افراد ظاهر می‌شود. در نوع اول به دلیل کمبود پروتئینی به نام هیپوکرتین، فرد دچار خواب آلودگی شدید و کاتاپلکسی می‌شود، در حالی که در نوع دوم، معمولاً افراد مبتلا سطح هیپوکرتین طبیعی داشته و نارکولپسی بدون کاتاپلکسی اتفاق می‌افتد.

علائم نارکولپسی (حمله خواب) چیست؟

علائم شایع حمله خواب شامل موارد زیر است که البته شدت و دفعات بروز علائم می‌تواند متفاوت باشد:

- خواب آلودگی روزانه

همه افراد مبتلا به حمله خواب، خواب آلودگی بیش از حد در طول روز (EDS) را تجربه می‌کنند و این موضوع عملکرد آنها در طول روز را با مشکل مواجه می‌کند.

- کاتاپلکسی (ضعف ناگهانی عضله)

کاتاپلکسی یا ضعف ناگهانی عضله ممکن است باعث افتادگی پلک و در موارد شدید ضعف در کل عضلات بدن شود. احساسات شدیدی مانند خنده و یا هیجاناتی مثل ترس باعث تحریک کاتاپلکسی می‌شود. این حالت از فردی به فرد دیگر متفاوت بوده و از چندین بار در روز تا یک بار در سال ممکن است اتفاق بیفتد. کاتاپلکسی گاهی در مراحل بعدی بیماری بروز کرده و در صورت مصرف برخی داروها مانند داروهای ضد افسردگی مخفی مانده و تشخیص داده نمی‌شود.

- حرکت چشم در مرحله (REM) خواب

REM یا Rapid Eye Movement مرحله‌ای از خواب است که معمولاً حدود 90 دقیقه بعد از خواب شروع می‌شود و فرد در آن کاهش گرفتگی عضلات و دیدن رویاهای واضح را تجربه می‌کند. اما در افراد مبتلا به حمله خواب، این وضعیت ممکن است در هر ساعت از روز و پس از 15 دقیقه از شروع خواب اتفاق بیفتد.

- فلج خواب و توهم

فلج خواب در واقع ناتوانی موقت در حرکت کردن و یا صحبت کردن در هنگام خوابیدن یا بیدار شدن است، که ممکن است فقط چند ثانیه یا چند دقیقه طول بکشد. افراد مبتلا به نارکولپسی ممکن است همزمان با تجربه فلج خواب در هنگام خوابیدن یا بیدار شدن، دچار توهم نیز شوند.

- خواب نامناسب شبانه

افراد مبتلا به حمله خواب، با وجود اینکه در طول روز ممکن است بیش از حد بخوابند، اما غالبا خواب شبانه پراکنده و سختی را تجربه می‌کنند.

- رفتارهای خودکار

با توجه به اینکه حمله خواب ممکن است در هر زمان و هر حالتی برای فرد رخ دهد، در برخی موارد فرد مبتلا به نارکولپسی ممکن است بدون اینکه آگاهانه متوجه شود تا چند ثانیه یا چند دقیقه به فعالیت خود ادامه دهد.

چگونه نارکولپسی را درمان کنیم؟

نارکولپسی یک بیماری مزمن است و در حال حاضر درمان مشخصی ندارد اما استفاده از برخی داروها، تغییر سبک زندگی و پرهیز از فعالیتهای خطرناک تا حدودی در کاهش علائم آن موثرند.

برای درمان نارکولپسی داروهای متفاوتی وجود دارد که پزشکان استفاده از آنها را توصیه می‌کنند:

• داروهای محرک شامل آرمودافینیل، مودافینیل و متیل فنیدیت که در کیفیت بیداری نقش داشته و مصرف آنها عوارضی مانند حالت تهوع، سردرد یا اضطراب را به همراه دارد.
• مهارکننده‌های جذب مجدد سروتونین-نوراپی نفرین مانند ونلافاکسین که به درمان کاتاپلکسی، توهم و فلج خواب کمک می‌کنند. عوارض جانبی این دسته از داروها شامل مشکلات هضم، بی خوابی و افزایش وزن است.
• مهارکننده‌های انتخابی جذب مجدد سروتونین مانند فلوکستین نیز به تنظیم خواب و بهبود خلق و خو کمک کرده و با عوارضی مانند سبکی سر و خشکی دهان همراه هستند.
• داروهای ضد افسردگی شامل آمی تریپتیلین و نورتریپتیلین که مانند دسته دوم باعث کاهش کاتاپلکسی، فلج خواب و توهم می شوند. این داروهای قدیمی می‌توانند عوارض جانبی ناخوشایندی مانند یبوست، خشکی دهان و ادرار را به دنبال داشته باشند.
• سدیم اکسی بات تنها دارویی است که توسط FDA برای جلوگیری از کاتاپلکسی و رفع خواب آلودگی بیش از حد روزانه تأیید شده است. با این حال، ممکن است مانند سایر داروها با عوارض جانبی مانند حالت تهوع، افسردگی و کم آبی بدن همراه باشد.
• پیتولیسانت با آزاد کردن هیستامین در مغز باعث کاهش خواب آلودگی در روز می‌شود. این دارو به تازگی توسط FDA به تایید رسیده و عوارض جانبی احتمالی آن شامل سردرد، حالت تهوع، اضطراب و بی خوابی است.

چگونه نارکولپسی تشخیص داده می شود؟

اگر خواب آلودگی بیش از حد روزانه و یا یکی دیگر از علائم شایع نارکولپسی را دارید با پزشک خود صحبت کنید. خواب آلودگی در روز در بسیاری از انواع اختلالات خواب شایع است. پزشک با توجه به شرح حال فرد و معاینه انجام شده به تشخیص بیماری می‌پردازد و در برخی موارد ممکن است برای تایید و یا تشخیص حمله خواب از «مطالعه خواب» استفاده کند.
در این حالت ارزیابی‌هایی در مورد خواب فرد توسط پزشک انجام می‌گیرد:

• در آزمایشی به نام (PSG) فرد یک شب را در یک مرکز درمانی سپری می‌کند تا پزشکان او را کنترل کرده و از الکترودهایی برای اندازه گیری فعالیت مغز، ضربان قلب، حرکت چشم، حرکت عضلات و تنفس هنگام خواب استفاده کنند.
• ممکن است از فرد خواسته شود که به مدت حدود یک هفته الگوی خواب خود را در دفترچه‌ای ثبت کند. این موضوع کمک می‌کند تا ارتباط بین هوشیاری و الگوی خواب مشخص شود.
• در انجام آزمایش دیگری با عنوان «تاخیر خواب چندگانه» (MSLT) مدت زمانی که طول می‌کشد تا فرد در طول روز به خواب برود و همچنین مدت زمانی که وارد خواب REM می‌شود، مشخص می‌گردد.

  

   

  این تست اغلب یک روز پس از PSG انجام می‌شود و فرد می‌بایست چهار تا پنج بار در طول روز و با فاصله 2 ساعت بخوابد.
• علاوه بر موارد گفته شده، پزشک ممکن است با استفاده از یک سوزن نازک بین دو مهره کمر (ضربه نخاعی یا سوراخ کمری) مایع مغزی نخاعی (CSF) را جمع آوری کرده و میزان هیپوکرتین را اندازه گیری نماید.

چه عواملی باعث نارکولپسی می شوند؟

علت دقیق نارکولپسی مشخص نیست. با این حال، در بیشتر مبتلایان به نوع اول مقدار هیپوکرتین که تنظیم چرخه های خواب و بیداری را بر عهده دارد کم است.

دانشمندان دلایل زیادی را در این اختلال موثر می‌دانند. جهش ژنی می‌تواند باعث کاهش سطح هیپوکرتین شود. عوامل دیگر مانند استرس، قرار گرفتن در معرض سموم و عفونت نیز ممکن است در این امر نقش داشته باشند. برخی از عوامل خطر ابتلا به نارکولپسی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده به این بیماری مبتلا شود، احتمال ابتلا برای نفر دوم 20 تا 40 برابر افزایش می‌یابد.
سن: احتمال ابتلا در در رده سنی 10 تا 30 سال بیشتر است، هرچند این بیماری ممکن است دیر تشخیص داده شده و یا اصلا تشخیص داده نشود.

عوارض نارکولپسی چیست؟

مبتلایان به نارکولپسی غالباً دچار افسردگی و اضطراب می‌شوند و مطالعات نشان می‌دهد که آمار خودکشی در این افراد بالاتر است. بسیاری از این افراد به دلیل سطح فعالیت کمتر یا متابولیسم کندتر، دارای اضافه وزن هستند. وزن بزرگسالان مبتلا به نارکولپسی به طور متوسط ​​حدود 15 تا 20 درصد بیشتر است.

زندگی با نارکولپسی می‌تواند چالش برانگیز و حتی خطرناک باشد. داشتن دوره‌هایی از خواب آلودگی بیش از حد ممکن است استرس زا باشد. اما می‌توان با انجام برخی راهکارها مانند استفاده از وعده‌های غذایی سبک در طول روز، تنظیم برنامه‌ای برای چرت روزانه، خودداری از مصرف نیکوتین و الکل و انجام ورزش منظم تا حدی آن را مدیریت نمود.