HIV (اچ آی وی) ویروسی است که به سیستم ایمنی بدن آسیب رسانده و با حمله به سلولهای CD4، نوعی سلول ایمنی به نام سلول T، آنها را از بین می‌برد. هر چه HIV تعداد سلولهای CD4 بیشتری را از بین ببرد، بدن بیشتر مستعد ابتلا به انواع بیماریها و سرطانها می‌شود. اچ آی وی از طریق مایعات بدن مانند خون، منی، شیر مادر و مایعات واژن و رکتوم منتقل شده و انتقال آن از طریق هوا و آب صورت نمی‌گیرد.

از آنجا که این ویروس وارد DNA سلولها می‌شود، این بیماری مادام العمر بوده و در حال حاضر هیچ دارویی در درمان آن وجود ندارد. فرد مبتلا به اچ آی وی بدون طی دوره درمان، احتمالاً دچار اختلالی به نام سندرم نقص ایمنی اکتسابی با عنوان ایدز (Aids) می‌شود. ایدز پیشرفته ترین مرحله بیماری است که ممکن است در افراد مبتلا به HIV ایجاد شود، اما تمام مبتلایان به این ویروس لزوما به این بیماری مبتلا نمی‌شوند. همانطور که پیشتر گفته شد ویروس HIV سلولهای CD4 را از بین می‌برد. تعداد این سلولها در بزرگسالان سالم به طور کلی از 500 تا 1600 سلول در میلی متر مکعب متفاوت است. هرگاه تعداد سلولهای CD4 در افراد مبتلا به اچ آی وی به 200 سلول در میلی متر مکعب برسد، نشان دهنده ابتلا به ایدز است.

در این حالت سیستم ایمنی بدن به شدت آسیب دیده و به حدی ضعیف شده که توانایی مقابله در برابر اکثر بیماریها و عفونتها ( در اینجا بیشتر بخوانیم) را ندارد. فرد مبتلا در برابر طیف وسیعی از بیماریها آسیب پذیر است، بیماریهایی مانند:

• ذات الریه
• بیماری سل
• برفک دهانی، یک بیماری قارچی در دهان یا گلو
• سیتومگالوویروس (CMV)، نوعی ویروس تبخال
• توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis)، یک بیماری مغزی که توسط انگل ایجاد می‌شود.
• کریپتوسپوریدیوز (Cryptosporidiosis)، بیماری ناشی از انگل روده
• سرطان، از جمله سارکوم کاپوسی (KS) و لنفوم (Lymphoma)

امید به زندگی کوتاه لزوما به خود بیماری مرتبط نیست، بلکه در حالت درمان نشده بیماری و در نتیجه عوارض ناشی از ضعف سیستم ایمنی بدن رخ می‌دهد. مصرف داروهای ضد ویروسی می‌تواند از پیشرفت ایدز جلوگیری کند.

انتقال ویروس HIV

همانطور که بیان شد ویروس در مایعات بدن وجود داشته و از طریق آنها قابل انتقال است، برخی از راههای انتقال اچ آی وی از فردی به فرد دیگر عبارتند از:

• رابطه جنسی واژینال یا مقعدی (شایعترین راه انتقال )
• استفاده مشترک از سوزن و سرنگ در داروهای تزریقی
• استفاده مشترک از تجهیزات تاتو بدون استریل کردن آنها
• از مادر آلوده به جنین (پیش یا هنگام تولد)
• در دوران شیردهی
• از طریق تست یا جویدن غذای کودک قبل از غذا دادن به او

ویروس می‌تواند از طریق انتقال خون یا پیوند عضو و بافت نیز منتقل شود. از نظر تئوری انتقال ویروس HIV از طریق رابطه جنسی دهانی (فقط اگر خونریزی لثه یا زخم باز در دهان فرد وجود داشته باشد) و زخم باز یا غشای مخاطی فرد مبتلا به HIV نیز امکان پذیر است. اما برخلاف تصور عموم ویروس HIV از روشهای زیر منتقل نمی‌شود:

• تماس پوست با پوست
• در آغوش گرفتن، دست دادن و بوسیدن
• از طریق هوا یا آب
• استفاده مشترک از ظرف غذا یا نوشیدنی
• بزاق، اشک یا عرق (مگر اینکه با خون فرد مبتلا به HIV مخلوط شود)
• استفاده مشترک از توالت، حوله یا ملافه
• نیش پشه یا حشرات دیگر

علت ایجاد HIV چیست؟

HIV نوعی ویروس است که به شامپانزه‌های آفریقا نسبت داده می‌شود و دانشمندان گمان می‌کنند که ویروس نقص ایمنی (SIV) هنگامی که مردم گوشت شامپانزه‌های حاوی این ویروس را مصرف می‌کردند، از شامپانزه‌ها به انسان منتقل شده است. در طی چندین دهه، HIV در سراسر آفریقا و از فردی به فرد دیگر منتقل شد و سرانجام در کل جهان شیوع پیدا کرد. ویروس HIV برای اولین بار در سال 1959 در نمونه خون انسان کشف شد.

از چه آزمایشاتی برای تشخیص HIV استفاده می‌شود؟

- آزمایشات آنتی بادی - آنتی ژن در تشخیص HIV

آزمایشهای آنتی بادی- آنتی ژن معمول ترین آزمایش است و می‌تواند معمولاً پس از گذشت 45-18 روز از ابتلای فرد به ویروس HIV آن را نشان دهد. در این آزمایشات خون از نظر وجود آنتی بادی (نوعی پروتئین که بدن در پاسخ به عفونت ایجاد می‌کند.) و آنتی ژن (بخشی از ویروس که سیستم ایمنی بدن را فعال می‌کند.) بررسی می‌شود.

- آزمایشات آنتی بادی در تشخیص HIV

این آزمایشات فقط آنتی بادی موجود در خون را بررسی می‌کند و پس از طی 23 تا 90 روز پس از انتقال بیماری قابل تشخیص است. آزمایشات آنتی بادی با استفاده از آزمایش خون یا سواب دهان انجام می‌شود و هیچگونه آمادگی اولیه نیاز ندارد.

- تست اسید نوکلئیک (NAT) در تشخیص HIV

این آزمایش بسیار گران قیمت بوده و برای غربالگری عمومی استفاده نمی‌شود. در این آزمایش که معمولا در افرادی با علائم اولیه مورد استفاده قرار می‌گیرد، آنتی بادی شناسایی نشده بلکه وجود ویروس مورد بررسی قرار می‌گیرد. 5 تا 21 روز طول می‌کشد تا HIV در خون قابل تشخیص باشد و این آزمایش معمولاً با آزمایش آنتی بادی تأیید می‌شود.

دوره کمون HIV چیست؟

به فاصله زمانی بین قرار گرفتن در معرض HIV و زمانی که در خون قابل تشخیص است، دوره کمون HIV گفته می‌شود. در بیشتر افراد طی 23 تا 90 روز پس از انتقال، آنتی بادی‌های قابل تشخیص HIV مشاهده می‌شود. اگر فردی در دوره کمون بیماری آزمایش اچ آی وی انجام دهد، احتمالاً نتیجه منفی دریافت می‌کند، این در حالی است که فرد ناقل است و می‌تواند در این مدت ویروس را به دیگران منتقل کند.

اگر کسی گمان می‌کند که در معرض HIV قرار گرفته اما نتیجه آزمایش در این مدت منفی باشد، می‌بایست برای اطمینان از نتیجه، آزمایش را چند ماه دیگر تکرار کند و در طی این مدت نیز از کاندوم و یا روشهای دیگر برای جلوگیری از شیوع HIV استفاده کند. البته معمولا در چنین شرایطی به فرد PEP تجویز می‌شود که بهترین زمان مصرف آن حداکثر تا 72 ساعت بوده و برای جلوگیری از ابتلا به HIV مصرف می‌شود.

علائم اولیه HIV

معمولا چند هفته اول پس از ابتلا به HIV، عفونت حاد ایجاد می‌شود. بسیاری از افراد پس از ابتلا به ویروس و یا در ماه اول علائمی را تجربه می‌کنند، اما غالبا به دلیل شباهت علائم در این مرحله به علائم آنفولانزا یا ویروسهای فصلی، بیماری تشخیص داده نمی‌شود. به طور کلی این علائم به صورت دوره‌ای بروز کرده و می‌توانند از خفیف تا شدید و از چند روز تا چند هفته متغیر باشند. علائم اولیه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تب
• لرز
• تورم غدد لنفاوی
• درد عمومی
• بثورات پوستی
• گلو درد
• سردرد
• حالت تهوع
• ناراحتی معده

با این حال حتی اگر شخص مبتلا در این دوره علائمی نداشته باشد، با توجه به میزان بالای ویروس در خون ناقل بوده و بیماری به راحتی از روشهای گفته شده در بالا منتقل می‌شود.

بعد از گذشت حدود یک ماه، HIV وارد مرحله تأخیر بالینی می‌شود و این مرحله ممکن است از چند سال تا چند دهه طول بکشد. برخی از افراد در این مدت هیچ علامتی ندارند، در حالی که دیگران ممکن است حداقل علائم و یا در برخی موارد علائم غیر اختصاصی را نشان دهند. علائم غیر اختصاصی ممکن است شامل سردرد و سایر دردها، تورم غدد لنفاوی، تب‌های مکرر، عرق شبانه، خستگی، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، کاهش وزن، بثورات پوستی، عفونتهای مکرر دهان یا مخمر واژن، ذات الریه و زونا (در اینجا بیشتر بخوانیم) باشد. همانند مراحل اولیه، اچ آی وی در این مدت نیز قابل انتقال بوده و به شخص دیگر منتقل می‌شود.

ابتلای فرد به این بیماری تنها با انجام آزمایش ‌ مشخص می شود، بنابراین اگر کسی چنین علائمی را تجربه می‌کند و گمان می‌کند ممکن است در معرض HIV قرار گرفته باشد، بهتر است آزمایش دهد.

علائم HIV در این مرحله ممکن است دوره ای بوده و یا به سرعت پیشرفت کنند. پیشرفت بیماری به میزان قابل توجهی باانجام درمان کند می‌شود. با استفاده مداوم از درمان به موقع ضد ویروسی، HIV مزمن می‌تواند تا دهه‌ها ادامه داشته و به ایدز تبدیل نشود.

منابع:
healthline.com , webmd.com