در دوبینی (Diplopia) شما دو تصویر از یک جسم می‌بینید که به آن دید دوتایی هم گفته می‌شود. معمولا این عارضه به علت یک بیماری زمینه‌ای است که شناسایی و درمان آن به رفع مشکل کمک کرده و از بروز سایر علائم جلوگیری می‌کند. دوبینی ممکن است یک چشم و یا هر دو چشم را درگیر کند که به راحتی و با انجام یک آزمایش ساده قابل تشخیص است. هر بار یک چشم را با دست نگه داشته و سعی کنید فقط با یک چشم نگاه کنید، در صورتی که دوبینی با نگه داشتن هر یک از دو چشم برطرف شود،‌ مربوط به هر دو چشم است. اما در دوبینی مربوط به یک چشم،‌ تصویر با چشمی که دارای دوبینی است به صورت دوتایی و تصویر مربوط به چشم سالم درست دیده می‌شود.

معمولا دوبینی مربوط به یک چشم به دلیل مشکلی در چشم و دوبینی دو چشم به دلیل وجود مشکلی در مغز یا اعصاب چشم بروز می‌کند.

عوامل ایجاد دوبینی یک چشم

این حالت به دلیل وجود مشکل در چشم و کمتر از حالت دیگر اتفاق می‌افتد. در بسیاری از افراد مبتلا به دوبینی یک چشم، یکی از تصاویر بسیار واضح و دیگری کمرنگ دیده می‌شود. عوامل احتمالی بروز چنین وضعیتی ممکن است نتیجه یکی از موارد زیر باشد:

• آستیگماتیسم شدید؛ که شکل نامنظم و انحنای چشم می‌تواند باعث تاری دید و دید دوتایی شود.
• تغییر شکل قرنیه یا قوز قرنیه؛ زمانی اتفاق می‌افتد که پوشش شفاف جلوی چشم (قرنیه) رشد کرده و یک برآمدگی مخروطی شکل بر روی چشم ایجاد کند. این برآمدگی باعث دوبینی، تاری دید و حساسیت به نور می‌شود. اسکار یا تورم قرنیه نیز می‌تواند باعث تغییر در بینایی شود.
• آب مروارید؛ در این حالت عدسی چشم با گذشت زمان کدر شده و می‌تواند منجر به مشکلات بینایی، از جمله دوبینی شود. وجود مشکلات دیگر در وضعیت یا شکل عدسی نیز ممکن است باعث دید دوتایی شوند.
• چشم خشک؛ چشمان شما به طور مداوم مایعات روان کننده تولید می‌کنند. این مایعات به چشمک زدن و چرخش چشم کمک می‌کنند و اگر کافی نباشند ممکن است باعث سوزش، خارش و مشکلات بینایی شوند.
• pterygium؛ علامت اصلی این مشکل بینایی، رشد گوشتی و برجسته در بافت های شفافی است که پلک و کره چشم را می‌پوشانند. این بیماری غیر سرطانی و بسیار نادر است و فقط زمانی مشکل ایجاد می‌کند که این رشد غیرمعمول قرنیه را بپوشاند.

عوامل ایجاد دوبینی دو چشم

وقتی دو چشم باهم کار نمی‌کنند، دید دوتایی مربوط به دوچشم اتفاق می‌افتد. به همین دلیل است که با پوشاندن یک چشم در این حالت، مشکل دوبینی از بین می‌رود زیرا تصویری که با هر چشم دیده می‌شود، به یک اندازه واضح است.

• آسیب به عصب چشم؛ هرگونه آسیب و التهاب در اعصاب چشم که مسئول تبادل اطلاعات بین چشم و مغز هستند، می‌تواند باعث دوبینی شود.
• دیابت؛ این بیماری می‌تواند باعث آسیب عصبی و بروز دوبینی و یا مشکلات دائمی بینایی شود.
• فلج عصب جمجمه؛ اعصاب جمجمه که در امتداد سطح مغز قرار دارند، گاهی اوقات ممکن است فلج شوند و فرد را دچار دوبینی کنند. این مشکل معمولا با علائمی مانند دیابت و فشار خون بالا همراه است.
• میاستنی گراویس؛ یک وضعیت ایمنی که بر ارتباط بین اعصاب و عضلات در سراسر بدن تاثیر می‌گذارد و می‌تواند باعث خستگی سریع چشم و منجر به دید دوتایی شود.
• بیماری گریوز؛ این اختلال در سیستم ایمنی بدن و در نتیجه تیروئید پرکار (در اینجا بیشتر بخوانیم) ایجاد می‌شود. حدود 30 درصد از افراد مبتلا به این بیماری نوعی مشکل بینایی را تجربه می‌کنند.
• استرابیسم (چشمان ضربدری)؛ یکی از دلایل عمده دید دوتایی در کودکان است. در این حالت عضلات چشم در کار با هم مشکل دارند و این موضوع منجر به انواع مشکلات بینایی و گاهی از بین رفتن دائمی بینایی می‌شود. این مشکل در کودکان بالای 4 ماه و توسط چشم پزشک تشخیص داده می‌شود.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم؟

دید دوتایی نشانه یک اتفاق غیر طبیعی در چشم است و همیشه برای تعیین علت نیاز به ارزیابی پزشک دارد. در بسیاری از موارد تصویر اضافی، نتیجه یک بیماری قابل درمان است.

عوارض دوبینی

هر دلیل احتمالی برای دید دو دوتایی عوارض بالقوه خود را دارد. برخی از افراد با دید دوتایی ممکن است به دلیل تغییر میدان دید حالت تهوع یا سرگیجه داشته باشند و برخی دیگر خستگی چشم و حساسیت به نور یا صدا را تجربه کنند. برخی شرایط نادر از جمله عفونتها یا تومورهای مغزی هم می‌توانند باعث دوبینی شوند که در این موارد، اغلب درد شدید چشم و یا سردرد با تغییرات بینایی ایجاد می‌شود. هر سردردی که با تغییرات بینایی همراه باشد، خطرناک و تهدید کننده زندگی است و به مراقبت‌های فوری پزشکی نیاز دارد.

تشخیص دوبینی

تشخیص دوبینی تک چشمی یا دو چشمی معمولاً ساده است، اما پزشک برای تعیین علت دوبینی به مجموع علائم و تجربیات بیمار نیاز دارد. پزشک علائم را یادداشت کرده و از چند آزمایش برای یافتن مشکلات بینایی استفاده می‌کند. بررسی سابقه بیماری،‌ معاینه فیزیکی، انجام آزمایش خون (برای تشخیص عفونت)،‌ آزمایشات حرکت چشم، آزمایش قند خون و آزمایشات تصویربرداری مانند سی تی اسکن یا MRI در تشخیص بیماری به پزشک کمک می‌کنند.

رایج ترین روش های درمان دوبینی

• استفاده از عینک یا لنزهای خاص ممکن است مشکل دوبینی را حل کنند.
• قرار دادن پوششی بر روی چشم،‌ اگرچه یک راه حل بلند مدت نیست، ولی می‌تواند به درمان موقت دید دوتایی کمک کند.
• در صورتی که مشکل بینایی به دلیل کشیدگی یا ضعیف شدن عضلات چشم باشد، انجام ورزش های چشمی با توصیه پزشک به تقویت قدرت عضلات چشم و بهبود بینایی کمک می‌کند.
• گاهی ممکن است با توجه به علت ایجاد مشکل و برای درمان اصلاح مشکلات چشمی به جراحی نیاز باشد.

در هر حال، تمام افرادی که دید دوتایی دارند، اغلب با مراجعه به پزشک و پیگیریهای لازم بهبودی کامل پیدا می‌کنند،‌ اما با توجه به علت ایجاد کننده مشکل،‌ نوع و مدت درمان می‌تواند متفاوت باشد.