نوسان هورمون‌ها در طول چرخه قاعدگی (Menstruation) تغییرات زیادی ایجاد کرده و هر فرد را در طول دوره قاعدگی (در اینجا بیشتر بخوانیم) با انواع مختلف سردرد مواجه می‌کند. سردرد ممکن است در نتیجه استرس (مانند نواری محکم در اطراف پیشانی) و یا به دلیل از دست دادن خون و افت سطح آهن بعد از پریود ایجاد شود. اما در بین انواع مختلف سردردهایی که در دوران قاعدگی احساس می‌شوند، سردرد هورمونی (Hormonal headache) و میگرن قاعدگی (menstrual migraine) شایع‌ترین هستند که علت اصلی برای هر دو یکسان بوده اما علائم آنها متفاوت است.

علل سردرد در پریود چیست؟

با توجه به اینکه هورمون‌ها بسیاری از عملکردهای بدن را تنظیم می‌کنند، تغییر در سطح هورمون‌ها می‌تواند باعث سردرد هورمونی و میگرن قاعدگی شود. این سردردها ممکن است قبل از شروع چرخه، در طول چرخه و یا بعد از آن ظاهر شوند. سردرد، ناشی از تغییر سطح استروژن و پروژسترون است. سطح استروژن (هورمون جنسی زنانه) در اواسط چرخه قاعدگی (Menstruation) افزایش یافته و باعث آزاد شدن تخمک می‌شود. پروژسترون، هورمون مهم دیگری است که افزایش آن به قرارگیری تخمک در رحم کمک می‌کند.

پس از تخمک‌گذاری (آزاد شدن تخمک از تخمدان)، سطح هورمون‌ها کاهش می‌یابد و قبل از پریود، سطح استروژن و پروژسترون در کمترین میزان خود قرار گرفته و همین موضوع باعث بروز سردرد در زنان می‌شود. بنابراین زنان ممکن است در مواقع دیگر مانند دوران یائسگی یا پس از آن نیز به دلیل افت هورمون‌ها سردرد هورمونی (Hormonal headache) را تجربه کنند. در طی بارداری هم با توجه به نوسان سطح هورمون‌ها در طی نه ماه ممکن است فرد سردردهایی را احساس کند.

سردرد هورمونی یا میگرن قاعدگی؟

در حالی که سردرد هورمونی و میگرن قاعدگی هر دو به دلیل نوسان سطح هورمون‌ها ایجاد می‌شوند اما تفاوت بین این دو از شدت سردرد مشخص می‌شود.

سردرد هورمونی خفیف یا متوسط بوده و باعث احساس درد یا ضربان می‌شود، اما در برنامه روزمره فرد تداخلی ایجاد نمی‌کند. در مقابل میگرن قاعدگی حدود 60 درصد از زنان را تحت تأثیر قرار داده و می‌تواند فرد را با مشکل جدی مواجه کند. افرادی که به طور منظم حملات میگرن را تجربه می‌کنند، ممکن است به میگرن قاعدگی حساستر باشند.

میگرن قاعدگی با میگرن معمولی تفاوت دارد و معمولاً با هاله همراه نیست. در میگرن قاعدگی ضربان درد شدید بوده و معمولا از یک طرف پیشانی شروع شده و به طرف دیگر منتقل می‌شود و شدت آن در حدی است که ممکن است مانع از باز نگه داشتن چشم شده و در کار یا فکر کردن فرد اختلال ایجاد کند.

علائم معمولی قاعدگی که ممکن است هم در سردرد هورمونی و هم میگرن قاعدگی احساس شود به صورت زیر هستند:

• خستگی مفرط
• درد مفصل یا درد عضلانی
• یبوست یا اسهال
• هوس‌های غذایی
• تغییرات خلق و خوی

چگونه این سردردها را درمان‌ کنیم؟

درمان سردرد هورمونی و میگرن قاعدگی (menstrual migraine) به شدت آن بستگی دارد. مسکن‌ها که در درمان سردردهای تنشی و سردردهای ناشی از سطح پایین آهن نیز کاربرد دارند، می‌توانند در درمان این سردردها نیز موثر باشند. دسته دیگر داروها برای جلوگیری از درد و التهاب شامل ایبوپروفن، سدیم ناپروکسن، آسپرین و استامینوفن هستند.

کافئین یکی دیگر از داروهای موثر برای سردردهای هورمونی (Hormonal headache) است و خوردن شکلات و نوشیدن چای کافئین دار و یا نوشابه (در اینجا بیشتر بخوانیم) برای کاهش درد توصیه می‌شود. در واقع برخی از داروهایی که در کاهش درد در دوران پریود تجویز می‌شوند، حاوی کافئین هستند. اما با توجه به اعتیاد آور بودن کافئین، مصرف بیش از حد آن در دوران قاعدگی ممکن است باعث وابستگی جسمی شده و قطع ناگهانی آن پس از پریود، مجددا منجر به سردرد شود.

بسته به شدت میگرن قاعدگی ممکن است مصرف داروها نتایج مطلوبی نداشته و فرد به هورمون درمانی نیاز داشته باشد. انجام این روش درمانی قبل از چرخه قاعدگی، به تعادل سطح هورمون‌ها کمک می‌کند.
تریپتان‌ها نیز دسته ای از داروها هستند که برای درمان میگرن شدید طراحی شده‌اند. این داروها با تحریک سروتونین منجر به کاهش التهاب شده، رگهای خونی را منقبض کرده و باعث درمان میگرن می‌شوند.

درمانهای خانگی سردرد کدامند؟

- تمرینات آرامش‌بخش

ورزشهایی مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق می‌توانند باعث آرامش عضلات، کاهش تنش و بهبود علائم سردرد شوند. یادگیری این ورزشها به کنترل عملکردهای مختلف بدن مانند ضربان قلب و فشار خون کمک کرده و باعث کاهش تنش عضلانی و استرس و در نتیجه کاهش شدت سردردها می‌شود.

- استراحت کافی

انسانها به طور معمول به حداقل هفت تا نه ساعت خواب شبانه نیاز دارند و خواب کم می‌تواند سردرد را بدتر کند. برای استراحت بهتر هنگام خواب، اتاق را در دمای مناسب نگه داشته، تلویزیون و چراغها را خاموش کنید.

- مصرف ویتامین‌ها

ویتامین‌هایی مانند ویتامین B-2، کوآنزیم Q10 و منیزیم ممکن است از شدت حملات میگرن بکاهند. البته بهتر است قبل از شروع مصرف مکمل، به خصوص اگر باردار هستید و یا دارو مصرف می‌کنید، با پزشک خود صحبت کنید.

- ماساژ درمانی

ماساژ درمانی باعث شل شدن عضلات و کاهش تنش در شانه ها، کمر و گردن می‌شود. علاوه بر این می‌تواند از شدت و دفعات سردردهای تنشی و حملات میگرنی بکاهد.

- طب سوزنی

طب سوزنی ( قرار دادن سوزنهای ریز در نقاط خاصی از بدن) به طور طبیعی باعث ترشح اندورفین و هورمونهایی توسط بدن می‌شوند که میزان استرس و درد را کاهش می‌دهند.

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

هر سردردی با علائم زیر هرچند ممکن است مربوط به پریود نباشد اما نیازمند پیگیری جدی و مراجعه به پزشک است:

• سردرگمی ذهنی (گیجی)
• تشنج
• دید دوتایی
• بی حسی
• مشکل در صحبت کردن

اگر در طول دوره قاعدگی سردردهای مکرر و شدید دارید حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند از هورمون درمانی یا تجویز دارو برای درمان استفاده کند.