بیشتر زنان اولین بار علائم یائسگی (Menopause) را حدود چهار سال قبل از آخرین قاعدگی تجربه می‌کنند و علائم آن نیز اغلب تا حدود چهار سال پس از آخرین قاعدگی زن ادامه می‌یابد. یائسگی زمانی اتفاق می‌افتد که زنی در 12 ماه متوالی دچار قاعدگی نشده و توانایی بارداری طبیعی خود را از دست بدهد. این اتفاق معمولا در سنین 45 تا 55 سالگی رخ می‌دهد و متوسط ​​سن یائسگی 51 سال است، اما گاهی قبل یا بعد از این محدوده سنی نیز اتفاق می‌افتد. یائسگی با بروز علائم ناخوشایندی مانند گرگرفتگی و افزایش وزن همراه بوده و برای اکثر زنان، انجام هیچ گونه درمانی برای یائسگی نیاز نیست.

تعداد کمی از زنان علائم یائسگی را تا یک دهه قبل از بروز یائسگی تجربه می‌کنند و از هر 10 زن 1 نفر علائم یائسگی را به مدت 12 سال پس از آخرین قاعدگی تجربه می‌کند.

فاکتورهای زیادی مانند ژنتیک و سلامت تخمدان در تعیین زمان یائسگی نقش دارند. حدود یک درصد از زنان قبل از 40 سالگی و حدود 5 درصد در سنین 40 تا 45 سالگی یائسه می‌شوند که از آن با عنوان یائسگی زودرس یاد می‌شود.

در مرحله قبل از یائسگی، یائسگی و بعد از یائسگی چه اتفاقی می‌افتد؟

قبل از یائسگی، قاعدگی نامنظم شده و پریودها ممکن است با تاخیر و یا چند ماه یک بار اتفاق بیفتند. در این مرحله ممکن است قاعدگی شدیدتر و یا خفیف تر شود. اما یائسگی حالتی است که قاعدگی برای یک سال کامل قطع شده و بعد از یائسگی نیز فرد با علائم خاص یائسگی روبرو می‌شود.

علائم و عوارض یائسگی چیست؟

تجربه یائسگی در زنان متفاوت است و معمولاً اگر یائسگی در یک زمان کوتاه تشدید شده و یا به صورت ناگهانی شروع شود، با علائم شدیدتری همراه است. شرایط موثر بر سلامتی تخمدان، مانند سرطان یا هیسترکتومی و یا رفتارهایی مانند سیگار کشیدن، شدت و مدت زمان علائم را افزایش می‌دهند.
بدون در نظر گرفتن تغییرات قاعدگی، علائم سه دوره گفته شده به طور کلی یکسان هستند.

شایع ترین علائم اولیه یائسگی عبارتند از:

• قاعدگی‌های پراکنده
• تجربه قاعدگی سخت‌تر یا سبکتر از معمول
• علائم وازوموتور مانند گرگرفتگی و تعریق شبانه ( در 75 درصد از زنان گرگرفتگی دیده می‌شود.)
• بیخوابی
• خشکی واژن
• افزایش وزن
• افسردگی
• اضطراب
• مشکل در تمرکز
• مشکلات حافظه
• کاهش میل جنسی
• خشکی پوست، دهان و چشم
• افزایش ادرار
• سینه‌های دردناک یا حساس
• سردرد
• عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI) (در اینجا بیشتر بخوانیم)
• کاهش توده عضلانی
• مفاصل دردناک یا سفت
• کاهش توده استخوان
• ریزش مو
• رشد مو در مناطقی از بدن مانند صورت، گردن، قفسه سینه و قسمت فوقانی کمر

عوارض شایع یائسگی نیز عبارتند از:

• آتروفی ولووژینال
• دیسپارونیا، یا مقاربت دردناک
• متابولیسم کندتر
• پوکی استخوان یا استخوان های ضعیف تر
• تغییرات ناگهانی خلق و خو
• آب مروارید
• بیماری پریودنتال
• بی اختیاری ادرار
• بیماریهای قلبی یا عروقی

چرا یائسگی اتفاق می‌افتد؟

با افزایش سن تخمدان‌ها، هورمونهای تولید مثل کمتری تولید شده و یائسگی اتفاق می‌افتد. این حالت با تغییراتی در سطح هورمونهای استروژن، پروژسترون،‌ تستوسترون، هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئین ساز (LH) همراه است. در یائسگی، فولیکولهای فعال تخمدان که تخمها را از دیواره تخمدان تولید و آزاد کرده و باعث قاعدگی و باروری می‌شدند، از بین می‌روند. یائسگی به طور معمول در اواسط تا اواخر دهه 40 زندگی اتفاق می‌افتد، اما برخی شرایط مانند برداشتن تخمدان با عمل جراحی، هورمون درمانی، رادیوتراپی و آسیبهای لگنی که در آن تخمدانها به شدت آسیب می‌بینند، می‌توانند باعث بروز یائسگی ناگهانی شوند.

یائسگی چطور تشخیص داده می‌شود؟

PicoAMH Elisa یک آزمایش خون است که اخیراً توسط FDA تأیید شده و مرحله یائسگی و یا قبل از یائسگی را مشخص می‌کند. آزمایشات دیگری که معمولاً برای تایید یائسگی استفاده می‌شوند شامل موارد زیر هستند:

- آزمایشات تیروئید
- آزمایش چربی خون
- آزمایشات کبد
- آزمایشات کلیه
- اندازه گیری سطح هورمونهای تستوسترون، پروژسترون، پرولاکتین، استرادیول و گنادوتروپین جفتی (hCG)

آیا یائسگی درمان می‌شود؟

اگر علائم یائسگی به حدی شدید باشد که کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد، در زنان زیر 60 سال و در 10 سال اول از شروع یائسگی، برای کاهش علائم از هورمون درمانی استفاده می‌شود. داروهایی نیز برای کاهش این علائم وجود دارد.

ماینوکسیدیل 5 درصد، شامپوهای ضد شوره، معمولاً کتوکونازول 2 درصد و پیریتون روی 1 درصد برای جلوگیری از ریزش مو
کرم موضعی افلورنیتین هیدروکلراید برای جلوگیری از رشد موهای ناخواسته
مهارکننده‌های انتخابی جذب مجدد سروتونین (SSRI)، معمولاً پاروکستین 7/5 میلی گرم برای جلوگیری از گرگرفتگی، اضطراب و افسردگی
مرطوب کننده‌های غیر هورمونی واژن
روان کننده‌های استروژنی واژن با دوز کم به شکل کرم، حلقه یا قرص
ospemifene برای درمان خشکی واژن و مقاربت دردناک
آنتی بیوتیک برای پیشگیری از عفونت ادراری مکرر
داروهای خواب برای درمان بی خوابی
دنوزوماب، تری پاراتید، رالوکسیفن یا کلسی تونین برای جلوگیری از پوکی استخوان بعد از قاعدگی

برخی راهکارهای خانگی هم به کاهش علائم کمک می‌کنند:
پوشیدن لباسهای خنک و راحت به خصوص در طول شب و هوای گرم
خنک نگه داشتن اتاق خواب
ورزش و رژیم غذایی مناسب برای کنترل وزن
استفاده از مکمل‌های رژیم غذایی مانند کلسیم، ویتامین D و منیزیم برای کاهش خطر پوکی استخوان و بهبود سطح انرژی و خواب (البته بهتر است قبل از مصرف این موارد حتما با یک پزشک مشورت کنید.)
استفاده از تکنیکهای تمدد اعصاب، یوگا و مراقبه
استفاده از مرطوب کننده‌ها برای جلوگیری از خشکی پوست
خودداری از استحمام یا شنای بیش از حد که باعث خشک شدن و یا تحریک پوست می شود.
ترک سیگار و محدود کردن مصرف الکل
استفاده از سویا، ویتامین E، ایزوفلاون، ملاتونین و دانه کتان

یائسگی یک مرحله طبیعی در چرخه زندگی زنان بوده و به هیچ وجه نگران کننده نیست. فقط کافی است برای تحمل راحت‌تر شرایط از راهکارهای مناسب استفاده کنید.