تاثیر الکل بر بدن با همان نوشیدن اولین جرعه شروع می‌شود و اثرات شدید نوشیدنی های الکلی می‌تواند صدمات زیادی به بدن وارد کند. نوشیدن یک لیوان الکل در طول روز ممکن است خیلی آسیب زننده نباشد، اما مصرف زیاد الکل (Excessive alcohol consumption) با پیشرفت بسیاری از بیماری های مزمن و ایجاد خطراتی برای سلامتی همراه است. میزان این تاثیر به عوامل ژنتیکی، جنسیت، توده بدنی و وضعیت سلامتی هر فرد بستگی دارد.

وقتی بدن بیش از حد متابولیسم الکل مصرف کند، مقدار اضافی آن وارد جریان خون می‌شود. این الکل در سراسر بدن منتشر شده و منجر به تغییر در عملکردهای طبیعی و شیمیایی می‌شود. در ادامه به برخی از عوارض و خطرات نوشیدن الکل در بافتهای بدن می پردازیم.

غدد گوارشی و غدد درون ریز

نوشیدن بیش از حد الکل با فعال کردن غیر طبیعی آنزیم های گوارشی لوزالمعده و تجمع این آنزیم ها منجر به التهاب پانکراتیت می‌شود. پانکراتیت ( التهاب لوزالمعده) می‌تواند به یک بیماری مزمن تبدیل شده و با عوارض جدی همراه باشد.

آسیب التهابی

وظیفه کبد تجزیه و از بین بردن مواد مضر بدن از جمله الکل است. اما مصرف طولانی مدت الکل در این روند اختلال ایجاد کرده و خطر ابتلا به التهاب مزمن کبد و بیماری کبدی را افزایش می‌دهد. زخم ناشی از این التهاب با عنوان سیروز، بافت کبد را از بین برده و باعث عملکرد ضعیف آن و تجمع مواد سمی در بدن می‌شود. زنان بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به بیماری کبدی ناشی از الکل هستند، زیرا بدن زنان نسبت به مردان الکل بیشتری جذب کرده و برای تجزیه آن به مدت زمان بیشتری نیاز دارد. علاوه بر این، زنان سریعتر از مردان آسیب کبدی را نشان می‌دهند.

سطح قند

پانکراس میزان مصرف انسولین در بدن و پاسخ بدن به گلوکز را تنظیم می‌کند. اگر پانکراس و کبد به درستی عمل نکنند، احتمال ابتلا به قند خون پایین یا افت قند خون افزایش می‌یابد. آسیب به پانکراس، با جلوگیری از تولید انسولین کافی در بدن می تواند با افزایش قند خون هم همراه باشد. بنابراین برای افراد مبتلا به دیابت یا کاهش قند خون که قادر به کنترل و تعادل سطح قند خون نیستند،‌ جلوگیری از مصرف بیش از حد الکل بسیار مهم است.

سیستم عصبی مرکزی

یکی از ساده ترین راه ها برای تشخیص میزان تاثیر الکل بر بدن، چگونگی تأثیر آن بر سیستم عصبی مرکزی است.

• از اولین نشانه های نوشیدن بیش از حد الکل، تاثیر آن بر قدرت تکلم است.
• مصرف الکل ارتباط بین مغز و بدن را کاهش داده و باعث کاهش تعادل می‌شود، به همین دلیل رانندگی از جمله مواردی است که انجام آن در چنین شرایطی توصیه نمی‌شود.
• الکل با آسیب به سیستم عصبی مرکزی باعث احساس بی حسی و سوزن سوزن شدن در دست و پا می‌شود.
• مصرف الکل قدرت حافظه بلند مدت، توانایی تفکر درست و انتخاب منطقی را کاهش می‌دهد.
• مصرف زیاد و طولانی مدت الکل باعث آسیب به لوب پیشانی و ایجاد اختلال در کنترل عاطفی، حافظه کوتاه مدت و توانایی قضاوت می‌شود.
• مصرف شدید الکل و به مدت طولانی منجر به آسیب دائمی به مغز و بروز سندرم Wernicke-Korsakoff (یک اختلال مغزی که حافظه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.) می‌شود.

وابستگی

افرادی که زیاد الکل می‌نوشند ممکن است دچار وابستگی جسمی به الکل شوند و ترک آن برایشان خطرناک و گاهی کشنده باشد. ترک الکل با علائم زیر همراه است و حتما به کمک یک متخصص حرفه‌ای نیاز دارد:

• اضطراب
• عصبی بودن
• حالت تهوع
• لرزیدن
• فشار خون بالا
• ضربان قلب نامنظم
• تعریق زیاد
• تشنج ، توهم و هذیان که ممکن است در موارد شدید مشاهده شود.

دستگاه گوارش

آسیب به دستگاه گوارش و عوارض جانبی آن غالباً با گذشت زمان و مصرف بیشتر الکل مشخص می‌شود. نوشیدن الکل به بافتهای دستگاه گوارش آسیب رسانده و از هضم غذا، جذب مواد مغذی و ویتامینهای روده جلوگیری می‌کند و فرد ممکن است دچار سوء تغذیه (در اینجا بیشتر بخوانیم) شود.

نوشیدن زیاد الکل ممکن است با عوارض دیگری در دستگاه گوارش نیز همراه باشد:

• سستی بدن
• نفخ شکم
• احساس سیری
• اسهال یا مدفوع دردناک
• مصرف زیاد الکل ممکن است به دلیل کم آبی و یبوست باعث ایجاد زخم، بواسیر و حتی خونریزی شدید داخلی شود. در برخی موارد تشخیص دیرهنگام زخم و عدم درمان آن می‌تواند کشنده باشد.
• افرادی که بیش از حد الکل مصرف می‌کنند در معرض خطر سرطان، به خصوص سرطان دهان، گلو، مری، روده بزرگ یا کبد قرار دارند و مصرف دخانیات در کنار مصرف الکل میزان خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.

سیستم گردش خون

الکل می‌تواند بر قلب و ریه ها نیز تأثیر بگذارد و مصرف کنندگان مشروبات الکلی بیشتر در معرض ابتلا به ناراحتی های قلبی هستند. علاوه بر این زنانی که الکل می‌نوشند بیشتر از مردان دچار بیماریهای قلبی می‌شوند. عوارض مصرف الکل بر سیستم گردش خون عبارتند از:

• فشار خون بالا
• ضربان قلب نامنظم
• مشکل در پمپاژ خون در بدن
• سکته
• حمله قلبی
• بیماری و نارسایی قلبی
• مشکل در جذب ویتامینها و مواد معدنی از مواد غذایی که می‌تواند باعث ایجاد کم خونی و کاهش تعداد گلبول های قرمز خون شود که یکی از بزرگترین علائم آن خستگی است.

سلامت جنسی و تولید مثل

بر خلاف تصور عموم مصرف الکل نه تنها به لذت بیشتر جنسی کمک نمی‌کند بلکه مردانی که بیش از حد شراب می‌نوشند بیشتر دچار اختلال نعوظ می‌شوند. نوشیدن زیاد الکل ممکن است از تولید هورمونهای جنسی جلوگیری کرده و میل جنسی را کاهش دهد. در زنان نیز مصرف زیاد الکل باعث قطع قاعدگی و افزایش احتمال ناباروری می‌شود. علاوه بر این، زنانی که در دوران بارداری به شدت مشروبات الکلی مصرف می‌کنند بیشتر در معرض خطر زایمان زودرس، سقط جنین و یا تولد نوزاد مرده قرار دارند. اختلالات سندرم الکل جنین (در اینجا بیشتر بخوانیم) نیز یکی از عوارض مصرف الکل در مادران باردار است. سایر عوارض ناشی از مصرف زیاد الکل در دوران بارداری عبارتند از:

• مشکلات یادگیری
• افزایش مشکلات عاطفی
• ناهنجاری های رشد جسمی

آسیب به سیستم های اسکلتی و عضلانی

استفاده طولانی مدت از الکل از استحکام استخوان ها در بدن جلوگیری کرده و ممکن است باعث نازک شدن استخوان ها و افزایش خطر شکستگی استخوان در صورت افتادن شود. همچنین بهبود شکستگی‌ها نیز ممکن است با سرعت کمتری انجام شود. نوشیدن الکل می‌تواند منجر به ضعف عضلانی، گرفتگی عضلات و در نهایت آتروفی (تحلیل بافت) شود.

سیستم ایمنی

نوشیدن الکل به شدت سیستم ایمنی طبیعی بدن را ضعیف کرده و این موضوع مقابله با میکروبها و ویروس های مهاجم را سخت می‌کند. به همین دلیل این افراد بیشتر در معرض ابتلا به ذات الریه یا سل قرار دارند. نوشیدن الکل همچنین خطر ابتلا به انواع مختلف سرطان از جمله دهان، پستان و روده بزرگ را افزایش می‌دهد.