خشکی چشم (Dry eyes) ممکن است موقتی یا مزمن باشد و زمانی اتفاق می‌افتد که غدد اشک به اندازه کافی اشک تولید نکنند و یا اشک خیلی زود تبخیر شود. اشک سطح چشم را صاف نگه می‌دارد، مواد خارجی را شسته و به محافظت از چشم در برابر عفونت کمک می‌کند. اشک برای کمک به حفظ رطوبت چشم لازم است.

خشکی چشم که اغلب ناخوشایند و دردناک است، به دلیل عوامل محیطی یا مشکلات پزشکی ایجاد می‌شود. این مشکل ممکن است با عوارضی مانند دید دوتایی، عفونت باکتریایی، التهاب چشم و زخم قرنیه همراه باشد،‌اما هرگز باعث از بین رفتن دائمی بینایی نمی‌شود. شایع ترین علائم سندرم خشکی چشم، سوزش، درد و قرمزی چشم است.

دلایل شایع خشکی چشم چیست؟

1- پیری

با افزایش سن تولید اشک کاهش می‌یابد و خشکی چشم معمولا در افراد بالای 50 سال دیده می‌شود. این خشکی قابل جلوگیری نیست، اما استفاده منظم از اشک مصنوعی می‌تواند تا حدی به التیام آن کمک کند.

2- دارو

اشک از چربی، آب و مخاط تشکیل شده است. مصرف برخی از داروها با کاهش تولید مخاط باعث خشکی چشم مزمن می‌شود.
داروهایی مانند آنتی هیستامین، داروهای ضد افسردگی، داروهای ادرار آور و مسدود کننده‌های بتا (برای درمان فشار خون بالا) در ایجاد خشکی چشم موثرند. در این شرایط می‌توانید با پزشک صحبت کرده و در صورت نیاز از دارو با دوز کمتر و یا از یک داروی جایگزین استفاده کنید. استفاده از اشک مصنوعی همراه با مصرف داروها هم می‌تواند در تامین رطوبت چشم موثر باشد.

3- استفاده از کامپیوتر

برخی از افرادی که با کامپیوتر کار می‌کنند علاوه بر داشتن مشکلاتی مانند سردرد و ناراحتی‌های چشمی، به دلیل خیره شدن طولانی مدت به کامپیوتر دچار خشکی چشم می‌شوند. این افراد معمولا کمتر پلک می‌زنند و اشک آنها با سرعت بیشتری تبخیر می‌شود. در صورتی که از کامپیوتر برای کار استفاده می‌کنید، می‌توانید با پلک زدن بیشتر از خشکی و تحریک چشم جلوگیری کنید. علاوه بر این بهتر است هنگام کار و هر 20 دقیقه یکبار به دور نگاه کرده و به چشمان خود استراحت دهید تا رطوبت چشمتان حفظ شود. استفاده از اشک مصنوعی هم می‌تواند مفید باشد.

4- جراحی لیزر

برخی از افراد پس از انجام جراحی چشم با لیزر (در اینجا بیشتر بخوانیم) احساس خشکی چشم می‌کنند. در این روش برش روی اعصاب قرنیه باعث تولید اشک کمتر می‌شود.، اما این نوع خشکی معمولاً موقتی است و بعد از چند روز یا چند هفته برطرف می‌شود. در این مدت می‌توان از قطره های روان کننده چشمی برای مرطوب نگه داشتن چشم استفاده کرد.

5- یائسگی

تغییرات هورمونها در ایجاد خشکی چشم نقش دارند و زنان ممکن است در دوران بارداری، یائسگی (در اینجا بیشتر بخوانیم) یا هنگام استفاده از قرص های ضد بارداری علائم خشکی چشم را تجربه کنند. هورمونها محرک تولید اشک هستند و عدم تعادل در آنها می‌تواند تولید اشک را کاهش دهد. معمولا هورمون درمانی در این حالت مشکل را برطرف نمی‌کند، اما استفاده از قطره‌های چشمی می‌تواند تا حدی در کاهش تحریک و خشکی چشم موثر باشد.

6- کمبود ویتامین A

مصرف ویتامین A در سلامت چشم‌ها موثر است و میزان کم ویتامین A در بدن می‌تواند منجر به خشکی چشم و سایر اختلالات بینایی مانند شب کوری شود. کمبود ویتامین A با انجام آزمایش خون مشخص می‌شود و ممکن است استفاده از قطره‌های چشمی حاوی ویتامین A تجویز شود، هرچند این قطره‌ها معمولاً برای درمان خشکی چشم استفاده نمی‌شوند. مصرف غذاهای غنی از ویتامین A مانند تخم مرغ، هویج، ماهی، اسفناج، کلم بروکلی و فلفل می‌تواند در رفع این مشکل موثر باشد.

7- قرار گرفتن در معرض باد

آب و هوای سرد و قرار گرفتن در معرض باد شدید می‌تواند باعث تبخیر سریع اشک چشم و خشکی مزمن چشم شود. برای جلوگیری از خشکی چشم در این حالت می‌توانید از قطره های چرب کننده چشم و یا عینک‌های آفتابی که کاملا دور سر را می‌پوشانند استفاده کنید تا از چشمان شما در برابر سرما و باد محافظت کنند.

8- سندرم شوگرن

سندرم شوگرن یک اختلال خود ایمنی است که در آن سلولهای سفید خون به غدد بزاقی و اشکی حمله می‌کنند. در نتیجه این اختلال تولید اشک کاهش می‌یابد که معمولا با استفاده از قطره‌های چرب و استروئیدی مشکل برطرف می‌شود. اما در صورتی که چشم به قطره‌های چشمی پاسخ ندهد، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند که شامل فرو کردن شاخه‌های سیلیکونی در مجرای اشک و کمک به تولید اشک است.

9- سایر بیماریهای خود ایمنی

بسیاری از بیماریهای خود ایمنی مانند آرتروز، لوپوس و دیابت نیز ممکن است باعث کاهش تولید اشک و خشکی چشم شوند.تشخیص و درمان بیماری زمینه ای می‌تواند به بهبود علائم خشکی چشم کمک کند.

10- بلفاریت

با مسدود و ملتهب شدن غدد چربی کوچک روی بخش داخلی پلک بلفاریت ایجاد می‌شود که با خشکی چشم و تشکیل چربی در اطراف مژه‌ها همراه است. هیچ درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد، ولی شستشوی پلکها با شامپوی کودک و استفاده از کمپرس گرم بر روی چشمان بسته به مدت چند دقیقه در کاهش التهاب موثر است. استفاده از اشک مصنوعی باعث کاهش خشکی و قرمزی چشم می شود، اما در صورت برطرف نشدن علائم پزشک ممکن است درمان با قطره آنتی بیوتیک را تجویز کند.

11- آلرژی

آلرژی (در اینجا بیشتر بخوانیم) باعث خشکی چشم مزمن می‌شود. آبریزش،‌ خارش و قرمزی چشم از علائم دیگر این مشکل است که مصرف آنتی هیستامین خوراکی تا حدی میزان این حساسیت را کاهش می‌دهد،‌ ولی گاهی مصرف این داروها ممکن است علائم خشکی چشم را بدتر کنند.

12- کم آبی بدن

گاهی اوقات، خشکی چشم به دلیل کمبود آب بدن و عدم نوشیدن مایعات کافی است. علائم دیگر کم آبی بدن تیره شدن ادرار، کمبود انرژی، سرگیجه، تپش قلب و کاهش دفع ادرار است. افزایش مصرف مایعات و نوشیدن آب بیشتر می‌تواند کم آبی بدن را جبران کرده و خشکی مزمن چشم را تسکین دهد.

13- هوای خشک

هوای خشک و کم بودن میزان رطوبت هوا می‌تواند باعث خشکی چشم شود. استفاده از مرطوب کننده‌های هوا با تعدیل رطوبت موجود در هوا به مرطوب شدن هوا و جلوگیری از تبخیر اشک کمک می‌کنند.

14- سیگار کشیدن

سیگار کشیدن و یا قرار گرفتن مداوم در معرض دود باعث خشکی چشم می‌شود. ترک سیگار،‌ استفاده از جایگزین‌های نیکوتین، دوری از افراد سیگاری و محیطهای آلوده به دود می‌تواند تا حد زیادی این مشکل را برطرف کند.

15- لنزهای چشمی

استفاده طولانی مدت از لنزهای چشمی (در اینجا بیشتر بخوانیم) یکی دیگر از عوامل موثر در خشکی چشم مزمن است. لنزها مانع از رسیدن اکسیژن و رطوبت به قرنیه و خشکی چشم می‌شوند. در این صورت می توان از لنزهای با ماندگاری طولانی که به حفظ اکسیژن و رطوبت چشم کمک می‌کنند استفاده کرد.

اگر چشمان شما برای مدت طولانی خشک، قرمز یا دردناک است و استفاده از درمانهای خانگی در بهبود آن تاثیری نداشته،‌ بهتر است حتما با پزشک خود صحبت کنید زیرا خشکی چشم ممکن است منجر به عوارضی مانند عفونت، التهاب یا آسیب به چشم شود.

منابع:
healthline.com, mayoclinic.org