کم خونی چیست؟
کم خونی هنگامی اتفاق می‌افتد که تعداد گلبولهای سالم قرمز خون در بدن بسیار کم شود. گلبولهای قرمز خون اکسیژن را به تمام بافت‌های بدن منتقل می‌کنند، بنابراین تعداد کم گلبولهای قرمز نشان می‌دهد که میزان اکسیژن خون کمتر از حد مجاز است. بسیاری از علائم کم خونی ناشی از کاهش اکسیژن رسانی به بافت‌ها و اندام‌های حیاتی بدن است. کم خونی با توجه به میزان هموگلوبین، پروتئین موجود در سلول‌های قرمز خون که اکسیژن را از ریه‌ها به بافت‌های بدن می‌رساند، اندازه گیری می‌شود.
کم خونی بیش از 1/6 میلیارد نفر در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. زنان و افرادی که بیماری‌های مزمن مانند سرطان دارند بیشترین خطر ابتلا به کم خونی را دارند.
چه عواملی باعث کم خونی می‌شود؟
آهن رژیم غذایی، ویتامین B-12 و فولات برای بلوغ گلبولهای قرمز در بدن ضروری است. به طور معمول، هر روز 0/8 تا 1 درصد از گلبولهای قرمز بدن جایگزین می‌شود و متوسط طول عمر سلول‌های قرمز 100 تا 120 روز است. هر فرآیندی که تأثیر منفی بر تعادل بین تولید گلبولهای قرمز و تخریب آن داشته باشد، می‌تواند باعث کم خونی شود.
دلایل کم خونی به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند
مواردی که تولید گلبولهای قرمز خون را کاهش می‌دهند و مواردی که تخریب گلبولهای قرمز را افزایش می‌دهند.
عواملی که تولید گلبولهای قرمز خون را کاهش می‌دهند، عبارتند از:
- تحریک ناکافی تولید گلبولهای قرمز توسط هورمون اریتروپویتین، که توسط کلیه‌ها تولید می‌شود.
- کمبود آهن، ویتامین B-12 یا فولات در رژیم غذایی
- کم کاری تیروئید
عواملی که تخریب گلبولهای قرمز خون را افزایش می‌دهند، معمولا به دلیل خونریزی رخ می‌دهد و شامل موارد زیر است:
- آندومتریوز
- تصادفات
- ضایعات دستگاه گوارش
- قاعدگی
- زایمان
- خونریزی بیش از حد رحم
- عمل جراحی
- سیروز، که شامل زخم کبد است.
- فیبروز، آسیب به مغز استخوان
- همولیز، پارگی گلبولهای قرمز خون که ممکن است در نتیجه مصرف برخی از داروها و یا ناسازگاری Rh رخ دهد.
- اختلالات کبد و طحال
اختلالات ژنتیکی مانند:
- کمبود گلوکز-6-فسفات دهیدروژناز (G6PD)
- تالاسمی
- کم خونی سلول داسی شکل
به طور کلی، کمبود آهن شایع‌ترین علت کم خونی بوده و تقریباً نیمی از موارد کم خونی را شامل می‌شود. این کم‌خونی یک اختلال بزرگ تغذیه‌ای در سراسر جهان محسوب می‌شود.
نیازهای غذایی روزانه و کم خونی
نیاز روزانه به ویتامین‌ها و آهن با توجه به جنس و سن متفاوت است. زنان به دلیل از دست دادن آهن در دوره قاعدگی و رشد جنین در دوران بارداری و شیردهی، به آهن و فولات بیشتری نسبت به مردان نیاز دارند.
1- میزان مصرف آهن توصیه شده برای بزرگسالان 19 تا 50 سال به صورت زیر است:
- برای آقایان 8 میلی گرم
- برای خانمها 18 میلی گرم
- در دوران بارداری 27 میلی گرم
- برای مادران شیرده 9 میلی گرم است.
مردان و زنان بالای 50 سال روزانه فقط به 8 میلی گرم آهن نیاز دارند. اگر میزان آهن رژیم غذایی کافی نباشد، ممکن است یک مکمل مورد نیاز باشد.
منابع خوب آهن در رژیم غذایی شامل جگر مرغ و گوشت گاو، گوشت بوقلمون تیره، گوشت قرمز، غذای دریایی، غلات غنی شده، بلغور جو دوسر، حبوبات (مانند عدس و لوبیا)(به این صفحه رجوع کنید.) و اسفناج می‌باشند.
2- فولات ( نوعی اسید فولیک است که به طور طبیعی در بدن ایجاد می‌شود.)
مردان و زنان بالای 14 سال به 400 میکروگرم فولات در رژیم غذایی روزانه نیاز دارند. برای زنان باردار یا شیرده، میزان فولات دریافتی توصیه شده به ترتیب به 600 میکروگرم و 500 میکروگرم در روز افزایش می‌یابد.
نمونه هایی از غذاهای غنی از فولات عبارتند از:
- جگر گاو
- عدس
- اسفناج
- لوبیا
- مارچوبه
- تخم مرغ
می توانید اسیدفولیک را با مصرف غلات و نان‌های غنی شده به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
3- ویتامین B-12
بزرگسالان به صورت روزانه به 2/4 میکروگرم ویتامین B-12 نیاز دارند. میزان نیاز روزانه زنان باردار 2/6 میکروگرم و مادران شیرده 2/8 میکروگرم می‌باشد. جگر گوساله و صدف بهترین منابع ویتامین B-12 هستند. منابع خوب دیگر شامل ماهی، گوشت، مرغ، تخم مرغ و محصولات لبنی می باشند.
ویتامین B-12 به عنوان مکمل برای کسانی که از رژیم غذایی خود ویتامین کافی دریافت نمی‌کنند توصیه می‌شود.
علائم کم خونی چیست؟
افراد کم خون رنگ پریده به نظر می‌رسند و ممکن است اغلب از سرماخوردگی شکایت داشته باشند. آنها همچنین ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
- سبکی سر یا سرگیجه، به ویژه هنگام فعالیت یا ایستادن
- هوس‌های غیرمعمول، مانند تمایل به خوردن یخ ، خاک رس یا خاک
- مشکل در تمرکز یا خستگی
- در برخی از انواع کم خونی ممکن است التهاب زبان ایجاد شود، در نتیجه یک زبان صاف، براق ، قرمز و اغلب دردناک ایجاد می‌شود.
- اگر کم خونی شدید باشد، ممکن است فرد دچار غش شود.
علائم دیگر عبارتند از:
- ناخن های شکننده
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- سطح اکسیژن خون بسیار کم، بنابراین یک فرد مبتلا به کم خونی شدید ممکن است دچار حمله قلبی شود.
افرادی که علائم و نشانه‌های کم خونی دارند، باید به پزشک مراجعه کنند، به خصوص اگر غش و یا درد در قفسه سینه را تجربه کرده‌اند.
کم خونی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص کم خونی با بررسی سابقه سلامتی فرد و سابقه سلامت خانواده به همراه معاینه فیزیکی انجام می‌شود. بررسی سابقه خانوادگی در انواع خاصی از کم خونی مانند کم خونی سلول داسی شکل می‌تواند مفید باشد. سابقه قرار گرفتن در معرض عوامل سمی در خانه یا محل کار ممکن است نشان دهنده یک دلیل محیطی برای این بیماری باشد.
آزمایشات برای تشخیص کم خونی عبارتند از:
- شمارش تعداد گلبولهای خون (CBC): در این آزمایش خون تعداد و اندازه گلبولهای قرمز خون بررسی شده و همچنین مشخص می‌شود که آیا سطح سایر سلول‌های خونی مانند گلبولهای سفید و پلاکت طبیعی است یا خیر.
- سطح آهن سرم: این آزمایش خون نشان می‌دهد که آیا فقر آهن علت کم خونی است یا خیر.
- تست فریتین: در این آزمایش میزان ذخایر آهن بررسی می‌گردد.
- آزمایش ویتامین B-12: این آزمایش خون سطح ویتامین B-12 را مشخص می‌کند.
- تست اسیدفولیک: در این آزمایش خون پایین بودن سطح فولات سرم بررسی می‌شود.
- آزمایش مدفوع: در این آزمایش وجود خون در مدفوع بررسی می‌شود. اگر آزمایش مثبت باشد، به این معنی است که در جایی از دستگاه گوارش، از دهان تا راست روده، خونریزی وجود دارد. مشکلاتی مانند زخم معده، کولیت اولسراتیو و سرطان روده بزرگ می‌تواند باعث ایجاد خون در مدفوع شود
چگونه کم خونی را درمان کنیم؟
درمان کم خونی به علت ایجاد آن بستگی دارد. کم خونی ناشی از کمبود آهن در رژیم غذایی، ویتامین B-12 و فولات با مکمل‌های غذایی درمان می‌شود. در برخی موارد، تزریق B-12 مورد نیاز است زیرا به درستی از دستگاه گوارش جذب نمی‌شود.
پزشک و متخصص تغذیه می‌توانند رژیم غذایی را تجویز کنند که حاوی مقادیر مناسب ویتامین‌ها، مواد معدنی و سایر مواد مغذی باشد. یک رژیم غذایی مناسب می‌تواند از بروز مجدد این نوع کم خونی جلوگیری کند.
در بعضی موارد، اگر کم خونی شدید باشد، پزشکان از تزریق اریتروپویتین برای افزایش تولید گلبولهای قرمز در مغز استخوان استفاده می‌کنند. در صورتی که خونریزی رخ دهد و یا سطح هموگلوبین بسیار پایین باشد، ممکن است انتقال خون لازم باشد.
کم خونی قابل درمان است، اما در صورت عدم درمان می‌تواند خطرناک باشد. در صورت مشاهده علائم کم خونی، با پزشک خود صحبت کنید، به خصوص اگر سابقه خانوادگی دارید. پزشک به احتمال زیاد رژیم غذایی یا رژیم مکمل برای افزایش مصرف آهن را توصیه می‌کند. کمبود آهن ممکن است نشانه‌ای از بیماری‌های جدی‌تر باشد، بنابراین توجه به بدن مهم است. در بیشتر موارد، فقط با اصلاح رژیم غذایی یا مصرف مکمل آهن می‌توانید کم خونی را برطرف کنید.
نظرات مشتریان ما
نظری ثبت نشده است