روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید (Rheumatoid Arthritis یا RA) یک بیماری خود ایمنی است که باعث درد مفاصل و آسیب به بدن می‌شود. آسیب مفصلی که در آرتریت روماتوئید ایجاد می‌شود معمولاً در دو طرف بدن اتفاق می‌افتد و اگر مفصلی در یکی از دستها یا پاهای شما آسیب ببیند، احتمالاً همان مفصل در دست یا پای دیگر نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد و پزشکان با این روش روماتیسم مفصلی را از انواع دیگر آرتروز تشخیص می‌دهند. این بیماری با حمله سیستم ایمنی بدن به لایه مخاط مفاصل و التهاب در آنها (سینوویوم) ایجاد می‌شود. در این بیماری مفاصل قرمز، متورم و دردناک می‌شوند و حتی ممکن است بر روی پوست، چشم‌ها، ریه، قلب، خون یا اعصاب نیز تاثیر بگذارد. علت دقیق RA مشخص نیست، با این حال ، به نظر می رسد عوامل خاصی در افزایش خطر ابتلا به RA یا تحریک آن نقش دارند. داشتن سابقه خانوادگی RA،‌ قرار گرفتن در معرض انواع خاصی از باکتریها، داشتن سابقه عفونتهای ویروسی مانند ویروس Epstein-Barr، ضربه یا آسیب مانند شکستگی استخوان، دررفتگی مفصل و آسیب رباط ها، سیگار کشیدن و چاقی از جمله عواملی است که در ابتلا به آرتریت روماتوئید تاثیر دارند. تشخیص سریع روماتیسم مفصلی و شروع درمان آن همیشه بهترین نتیجه را دارد، بنابراین آشنایی با علائم آن مهم است.

علائم روماتیسم مفصلی چیست؟

RA یک بیماری مزمن است که با التهاب و درد مفاصل مشخص می‌شود. علائم این بیماری در دوره‌هایی با عنوان دوره تشدید اتفاق می‌افتند و در زمانهای دیگر (دوره های بهبودی) کاملاً از بین می‌روند. علائم RA می‌تواند چندین اندام در بدن را تحت تاثیر قرار دهد و علائم مفصلی آن شامل موارد زیر است:

• درد مفصل
• تورم مفصل
• سفتی مفصل
• از دست دادن عملکرد مفصل و تغییر شکل آن

علائم ممکن است خفیف یا شدید باشند، اما نباید نادیده گرفته شوند. توجه به علائم اولیه RA به درمان بهتر و سریعتر کمک می‌کند.

روماتیسم مفصلی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک بعد از اطلاع از علائم و سابقه پزشکی،‌ معاینات فیزیکی انجام می‌دهد. معاینات فیزیکی شامل موارد زیر است:

• بررسی تورم و قرمزی در مفصل
• بررسی عملکرد و دامنه حرکت مفصل
• لمس مفاصل آسیب دیده از نظر گرما و حساسیت
• تست رفلکس و قدرت عضلانی

اگر فرد مشکوک به RA باشد، به متخصص روماتولوژیست ارجاع داده می‌شود. با توجه به انجام آزمایشات متعدد در تایید معاینات بالینی،‌ تشخیص و تایید RA ممکن است طولانی باشد. معمولا از آزمایش خون، تصویربرداری مانند سونوگرافی، اشعه ایکس یا MRI در تشخیص این بیماری استفاده می‌شود. نتیجه آزمایشات وجود آسیب مفصلی و شدت آن را مشخص می‌کند.

آزمایش خون برای آرتریت روماتوئید

پزشک یا روماتولوژیست در تشخیص این بیماری از آزمایشات مختلفی استفاده می‌کند.

آزمایش فاکتور روماتوئید (RF): در این آزمایش پروتئینی به نام فاکتور روماتوئید بررسی می‌شود. مقادیر بالای فاکتور روماتوئید نشان دهنده وجود یک بیماری خود ایمنی است.

آزمایش آنتی بادی پروتئین ضد سیترولین (ضد CCP): این آزمایش وجود آنتی بادی مربوط به RA را بررسی می‌کند. با وجود اینکه این آزمایش نسبت به فاکتور روماتوئید تخصصی تر است، اما ممکن است آنتی بادی در خون تمام افراد مبتلا به RA تشخیص داده نشود.

آزمایش آنتی بادی ضد هسته ای: سیستم ایمنی بدن از نظر تولید آنتی بادی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

سرعت رسوب گلبول قرمز: در آزمایش ESR بدون توجه به علت التهاب، میزان التهاب در بدن مشخص می‌شود.

تست پروتئین واکنش پذیر C: در عفونت یا التهاب شدید، کبد پروتئین واکنش پذیر C را تولید می‌کند، بنابراین سطح بالای این پروتئین می‌تواند نشان دهنده آرتریت روماتوئید باشد.

درمان آرتریت روماتوئید چیست؟

در حال حاضر هیچ درمانی برای RA وجود ندارد و روشهای موجود فقط به تسکین بیماری کمک می‌کنند. این بیماری با مصرف دارو، تغییر رژیم غذایی،‌ ورزش و انجام برخی درمانهای خانگی تا حدودی بهبود می‌یابد و این روشهای درمانی تنها خطر عوارض طولانی مدت را کاهش می‌دهند.

داروهای روماتیسم مفصلی

برخی از داروها باعث کاهش درد و التهاب RA و برخی دیگر کاهش آسیبهای احتمالی به مفاصل می‌شوند.
داروهای موثر در کاهش درد و التهاب:

• داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
• کورتیکواستروئیدها
• استامینوفن

داروهای موثر در کاهش آسیبهای ناشی از RA:

- DMARDها (داروهای ضد روماتیسمی تعدیل‌کنندهٔ بیماری) پاسخ سیستم ایمنی بدن را متوقف کرده و مانع از پیشرفت RA می‌شوند. البته نسل جدید این داروها باعث کاهش التهاب شده و ممکن است نسبت به انواع قدیمی موثرتر باشد.
- JAKها (یک داروی مهار کننده آرتریت روماتوئید) نوع دیگری از DMARD ها هستند و برخی از پاسخهای ایمنی را مسدود می‌کنند. این داروها معمولا در صورت موثر نبودن انواع دیگر DMARDها برای جلوگیری از التهاب و آسیب به مفاصل تجویز می‌شوند.

تغییر رژیم غذایی

رژیم غذایی افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید باید شامل غذاهایی با مقدار زیادی اسید چرب امگا 3 باشد. مصرف غذاهایی مانند ماهی‌های چرب ( ماهی آزاد، ماهی تن، شاه ماهی)، دانه چیا، دانه کتان و گردو به این افراد توصیه می شود.
مصرف آنتی اکسیدان‌ها مانند ویتامینهای A ،C ،E و سلنیوم نیز به کاهش التهاب کمک می‌کنند. خوراکی‌های سرشار از آنتی اکسیدان عبارتند از توت، زغال اخته، قره قروت، توت فرنگی، شکلات تلخ، اسفناج، لوبیا قرمز و کنگر فرنگی.
مصرف فیبر با کاهش سطح پروتئین واکنش پذیر C می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند. غذاهای سبوس‌دار، سبزیجات و میوه‌های تازه به خصوص توت فرنگی سرشار از فیبر هستند.
غذاهای حاوی فلاونوئیدها با کاهش التهاب در بدن به تسکین بیماری کمک می‌کنند. محصولات سویا (مانند توفو)، توت، چای سبز، کلم بروکلی و انگور در این دسته قرار می‌گیرند.

علاوه بر رعایت رژیم غذایی گفته شده بهتر است از مصرف غذاهای محرک مانند کربوهیدراتهای فرآوری شده و چربی‌های اشباع یا ترانس نیز خودداری کنید.

ورزش

انجام تمرینات ورزشی آرام به بهبود دامنه حرکات مفاصل و افزایش تحرک آنها کمک می‌‌کند. ورزش همچنین باعث تقویت عضلات و کاهش فشار روی مفاصل می‌شود. انجام یوگا به افزایش قدرت و انعطاف پذیری بدن کمک می‌کند.

درمان های خانگی روماتیسم مفصلی

1- استراحت کافی داشته باشید.

خواب کافی خصوصا در دوره‌های تشدید درد به کاهش التهاب، درد و خستگی کمک می‌کند.

2- گرما یا سرما را امتحان کنید.

کمپرس سرد باعث کاهش التهاب، درد (در اینجا بیشتر بخوانیم) و اسپاسم عضلانی می‌شود و کمپرس گرم و یا استفاده از دوش گرم نیز به کاهش سفتی عضلات کمک می‌کند.

3- تجهیزات ارتوپدی و کمک حرکتی را امتحان کنید.

استفاده از تجهیزات ارتوپدی و کمک حرکتی خاصی مانند آتل می تواند مفاصل شما را در حالت استراحت نگه داشته و به کاهش التهاب کمک کند.
استفاده از عصا هم برای تحرک راحت‌تر توصیه می‌شود.

روند بیماری در افراد مختلف متفاوت است و علائم آن می‌تواند خفیف یا شدید باشد. اگرچه با انجام درمان می‌توان علائم را به مدت طولانی متوقف کرد، اما مشکلات مفصلی ناشی از RA معمولاً با گذشت زمان بدتر می‌شوند. به همین دلیل تشخیص و درمان سریع برای جلوگیری از آسیبهای جدی بسیار مهم است.