به نظر می‌رسد که اختلالات اشتها (Appetite disorders) تنها با غذا خوردن در ارتباط هستند، اما این اختلال چیزی فراتر از میزان غذای مصرفی است. اختلالات اشتها شامل طیف وسیعی از حالات روانی است که منجر به ایجاد عادات غذایی ناسالم می‌شود. این اختلالات در حالت خفیف با وسواس در مورد غذا، وزن یا فرم بدن آغاز شده اما در موارد شدید با عواقب جدی برای سلامتی همراه بوده و حتی ممکن است به مرگ فرد نیز منجر شوند. افراد با اختلالات اشتها علائم متفاوتی داشته و در بیشتر آنها معمولا کم خوری شدید، پرخوری و یا انجام رفتارهایی مانند استفراغ اجباری پس از صرف غذا و انجام بیش از حد ورزش دیده می‌شود.

احتمال ابتلا به اختلالات اشتها به سن و جنسیت وابسته نیست، اما این بیماری اغلب در بزرگسالان و زنان جوان گزارش می‌شود. 13 درصد از جوانان تا سن 20 سالگی ممکن است حداقل یک بار اختلالات اشتها را تجربه کنند. این اختلالات که با سلامت روان و وسواس در مورد غذا یا فرم بدن در ارتباط است، در میان زنان جوان شیوع بیشتری دارد.

علت اختلالات اشتها چیست؟

کارشناسان معتقدند که اختلالات اشتها ممکن است به عوامل مختلفی بستگی داشته باشد.

- ژنتیک:

مطالعات انجام شده در مورد دوقلوهایی که به دلایلی مانند فرزندخواندگی در خانواده و شرایط متفاوتی زندگی کرده بودند نشان داد که اختلالات اشتها ممکن است ارثی باشد. یعنی اگر یکی از دوقلوها به اختلال اشتها مبتلا شود، به طور متوسط و به احتمال 50 درصد فرد دیگر نیز به این اختلال دچار خواهد شد.

- ویژگیهای شخصیتی:

اختلالات نوروسیسیم، کمال گرایی و تکانشگری سه موردی هستند که اغلب با اختلالات اشتها مرتبط هستند.
از علتهای احتمالی دیگر می‌توان به تبلیغات فرهنگی در این زمینه و قرار گرفتن در معرض رسانه‌هایی که دائما چنین آرمان هایی را تبلیغ می‌کنند، اشاره کرد. تفاوت در ساختار مغز و بیولوژی فرد که به سطح سروتونین و دوپامین در مغز نسبت داده می‌شود نیز ممکن است در بروز اختلالات اشتها نقش داشته باشد.

بی اشتهایی عصبی

بی اشتهایی عصبی شناخته شده ترین نوع از اختلالات اشتها بوده و به طور کلی در دوران نوجوانی یا بزرگسالی مشاهده می‌شود. در این اختلال که بیشتر در زنان دیده می‌شود افراد، حتی اگر به طرز شدیدی کم وزن باشند، خود را چاق و با اضافه وزن تصور می‌کنند. افراد مبتلا به این اختلال تمایل به کنترل دائمی وزن خود داشته، کالری خود را به شدت محدود کرده و از مصرف برخی از غذاها پرهیز می‌کنند.

علائم رایج بی اشتهایی عصبی عبارتند از:

• داشتن وزن بسیار کم در مقایسه با افراد با سن و قد مشابه
• داشتن الگوی غذایی بسیار محدود
• ترس شدید از افزایش وزن و گرفتن رژیم‌های مداوم برای جلوگیری از افزایش وزن (با وجود کمبود وزن)
• تمایل به لاغری و عدم تمایل به حفظ وزن سالم
• تأثیر شدید وزن یا فرم بدن بر عزت نفس

بسیاری از افراد مبتلا به اختلال بی اشتهایی دائما مشغول فکر کردن به غذا هستند و در برخی موارد حتی ممکن است دستورالعمل‌های تهیه غذا را با وسواس جمع آوری کرده و یا مواد غذایی را احتکار کنند. چنین افرادی معمولا در غذا خوردن در انظار عمومی مشکل دارند و تمایل زیادی به کنترل خود نشان می‌دهند. این نوع از اختلال اشتها به دو صورت مشاهده می‌شود:

- محدود کننده: در این حالت افراد فقط با رژیم گرفتن، روزه گرفتن یا ورزش بیش از حد وزن خود را کاهش می‌دهند.

- پرخوری و پاکسازی: این افراد بعد از خوردن غذا، سعی می‌کنند با استفاده از استفراغ اجباری، مصرف ملین یا ادرار آور و یا ورزش بیش از حد معده خود را پاکسازی کرده و از افزایش وزن جلوگیری کنند.

بی اشتهایی عصبی ممکن است باعث نازک شدن استخوان، نازایی، شکنندگی مو و ناخن و در موارد شدید منجر به نارسایی قلبی، مغزی و حتی مرگ شود.

پرخوری عصبی

پرخوری عصبی یکی دیگر از اختلالات اشتهاست و مانند بی اشتهایی، در دوران بلوغ و بزرگسالی مشاهده می‌شود. در این اختلال که در زنان بیشتر از مردان اتفاق می‌افتد، افراد تمایل زیادی به خوردن غذا در یک مدت زمان مشخص از خود نشان می‌دهند و این اشتها در حدی است که فرد نمی‌تواند دست از غذا خوردن برداشته و یا آن را کنترل کند.

فرد مبتلا به این اختلال ممکن است این تجربه را نسبت به هر غذایی داشته باشد، اما این حالت معمولا در مورد غذاهایی که از آنها اجتناب می‌کند رخ می‌دهد. این افراد برای جبران کالری مصرفی و رفع ناراحتی روده، اقدام به پاکسازی دستگاه گوارش با روشهایی مانند استفراغ اجباری، روزه داری، ورزش بیش از حد و استفاده از ملین و ادرار آور می‌کنند. با این حال، افراد مبتلا به پرخوری عصبی معمولاً به جای کمبود وزن، وزن نسبتاً طبیعی خود را حفظ می‌کنند.

علائم رایج این نوع پرخوری شامل موارد زیر است:

• دوره‌های مکرر پرخوری با احساس عدم کنترل
• دوره های مکرر تخلیه عمدی دستگاه گوارش برای جلوگیری از افزایش وزن
• تاثیر مستقیم شکل و وزن بدن بر عزت نفس
• ترس از افزایش وزن (با وجود داشتن وزن طبیعی)

عوارض جانبی پرخوری عصبی شامل التهاب و گلو درد، غدد بزاقی متورم، مینای دندان فرسوده، پوسیدگی دندان، رفلاکس معده، تحریک روده، کم آبی شدید و اختلالات هورمونی است. در موارد شدید، پرخوری عصبی باعث عدم تعادل در سطح الکترولیتها مانند سدیم، پتاسیم و کلسیم و در نهایت منجر به سکته یا حمله قلبی می‌شود.

اختلال پرخوری

این اختلال نیز مانند دو مورد قبلی معمولا در دوران بلوغ و اوایل بزرگسالی شروع شده و علائم آن بسیار شبیه به افراد مبتلا به اختلال پرخوری عصبی و دسته دوم بی اشتهایی عصبی است.
علائم رایج این اختلال که برخلاف موارد قبلی در مردان بیشتر از زنان دیده می‌شود، شامل خوردن مقدار زیادی غذا در مدت زمان کوتاه، عدم کنترل پرخوری، احساس پریشانی (شرم، انزجار یا گناه هنگام فکر کردن به پرخوری ) است. مبتلایان به این اختلال با وجود شباهت به دو دسته گفته شده، تمایلی به استفاده از پاکسازی دستگاه گوارش ندارند و اغلب دچار اضافه وزن یا چاقی هستند. بنابراین این افراد به دلیل اضافه وزن، همواره در معرض خطر بیماری هایی مانند بیماریهای قلبی، سکته مغزی (در اینجا بیشتر بخوانیم) و دیابت نوع دو قرار دارند.

پیکا

در این اختلال فرد تمایل به خوردن چیزهایی دارد که به عنوان غذا محسوب نمی‌شوند. این مواد معمولا شامل یخ، خاک، گچ، صابون، کاغذ، مو، پارچه، پشم، سنگریزه، مواد شوینده لباس و نشاسته ذرت هستند. این اختلال در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان و البته بیشتر در کودکان، زنان باردار و افراد با معلولیت ذهنی مشاهده می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است در معرض خطر مسمومیت، عفونت و صدمات روده باشند.

اختلال نشخوار

اختلال در مصرف مواد غذایی اجتنابی / محدود کننده

اختلال مصرف مواد غذایی اجتنابی / محدود کننده (ARFID) نامی جدید برای یک بیماری قدیمی به نام "اختلال تغذیه در نوزادی و کودکی" است که معمولا از سنین پایین آغاز می‌شود.

افراد مبتلا به این اختلال، به دلیل احساس ناخوشایندی که نسبت به برخی بوها، طعم‌ها، رنگها و بافتهای غذا دارند، دچار آشفتگی شده و تمایلی به خوردن غذا نشان نمی‌دهند. علائم رایج این اختلال شامل موارد زیر است:

• اجتناب یا محدودیت در مصرف غذا که مانع از دریافت کالری و یا مواد مغذی کافی در فرد می‌شود.
• عادات غذایی که در عملکردهای طبیعی اجتماعی فرد تداخل ایجاد می‌کنند (مانند غذا خوردن با دیگران)
• کاهش وزن یا رشد نامناسب
• کمبود مواد مغذی یا وابستگی به مکمل‌ها

همانطور که گفته شد تمامی اختلالات اشتها مربوط به سلامتی روانی است که معمولاً نیاز به درمان دارد و در صورت عدم درمان می‌تواند به بدن آسیب برساند. اگر دچار هر یک از اختلالات اشتها هستید حتما از یک متخصص در این زمینه کمک بگیرید.

منابع:
healthline.com , webmd.com