خون دماغ (Nosebleeds) یا خونریزی بینی بسیار شایع بوده ولی به ندرت نشان‌دهنده یک مشکل جدی است. بینی دارای رگهای خونی کوچک زیادی در جلو و پشت است که بسیار حساس هستند و در صورت خشک شدن بینی و یا ضربه به بینی به راحتی خونریزی می‌کنند. خون دماغ معمولا در بزرگسالان و کودکان بین 3 تا 10 سال رایج است و ممکن است در نتیجه پارگی رگهای جلو و یا پشت بینی اتفاق بیفتد، در حالت دوم که خون از پشت گلو جریان می‌یابد، خونریزی می‌تواند خطرناک باشد.

دلایل خون دماغ شدن چیست؟

خون دماغ (Nosebleeds) می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد و فردی که ناگهان و یا به ندرت دچار خون دماغ می‌شود، معمولا با مشکل جدی مواجه نیست. اما اگر خون دماغ به طور مکرر اتفاق بیفتد، می تواند نشان‌دهنده یک مشکل جدی باشد.

هوای خشک شایعترین علت خون دماغ است. زندگی در آب و هوای خشک و یا استفاده از سیستم گرمایش مرکزی باعث خشک شدن غشا و بافتهای داخل بینی می‌شود. در این حالت داخل بینی پوسته پوسته شده و دچار خارش یا تحریک می‌شود و ممکن است با یک خراش کوچک خونریزی کند.

مصرف داروهای آنتی‌هیستامین و ضد‌احتقان برای آلرژی، سرماخوردگی یا مشکلات سینوسی نیز می‌تواند غشای بینی را خشک کرده و باعث خونریزی شود. تخلیه مکرر بینی نیز یکی دیگر از دلایل خونریزی است.
دلایل عمده دیگری برای خونریزی بینی وجود دارند که عبارتند از:

• گیر کردن جسم خارجی در بینی
• محرکهای شیمیایی
• واکنش آلرژیک (در اینجا بیشتر بخوانیم)
• آسیب به بینی
• عطسه مکرر
• هوای سرد
• عفونت تنفسی
• مصرف دوزهای بالای آسپرین

و مواردی مانند فشار خون بالا، سرطان، اختلال در خونریزی و لخته شدن خون جزو علائم کمتر شایع در نظر گرفته می‌شوند.

بیشتر خونریزی‌های بینی نیازی به مراقبت پزشکی ندارند، با این حال، اگر خون دماغ بیش از 20 دقیقه طول بکشد و یا پس از یک آسیب‌دیدگی اتفاق افتاده باشد حتما می‌بایست به پزشک مراجعه شود. خونریزی بینی در آسیب‌هایی مانند سقوط و تصادف رانندگی ممکن است به دلیل شکستگی بینی، شکستگی جمجمه و یا خونریزی داخلی باشد.

تشخیص خون دماغ چگونه انجام می‌شود؟

پزشک با پرسش در مورد سابقه بیماری و داروهای مصرفی بیمار و همچنین با استفاده از معاینه فیزیکی، علت خونریزی را مشخص می‌کند. هیچ آزمایش واحدی برای تعیین علت خونریزی بینی وجود ندارد و پزشک ممکن است از آزمایشهای تشخیصی مانند شمارش سلولهای خون (CBC) (برای بررسی اختلالات خونی)، زمان ترومبوپلاستین جزئی (PTT) (برای اندازه‌گیری مدت زمان لخته شدن خون)، آندوسکوپی بینی، سی تی اسکن بینی،‌ اشعه ایکس صورت و بینی برای تشخیص علت استفاده کند.

چگونه می‌توان خونریزی بینی را درمان کرد؟

درمان خون دماغ با توجه به نوع و علت آن متفاوت است. در ادامه به برخی راهکارها اشاره می‌شود.

- خون دماغ از جلوی بینی

در این نوع خونریزی (خونریزی قدامی)، معمولاً خونریزی از سوراخ بینی بوده و در خانه قابل درمان است.

قسمت نرم بینی خود را با دست نگه داشته و از بسته بودن سوراخ‌های بینی مطمئن شوید. این عمل را در حالی که کمی به جلو خم شده‌اید و از دهان نفس می‌کشید، به مدت 10 دقیقه انجام دهید. در صورتی که خونریزی پس از 10 دقیقه متوقف نشد، مراحل را تکرار کنید.هیچگاه برای جلوگیری از خون دماغ دراز نکشید زیرا دراز کشیدن می‌تواند منجر به بلع خون شده و معده را تحریک کند و یا منجر به خفگی یا استفراغ شود. استفاده از پنبه، دستمال یا تامپون باعث تحریک بیشتر رگها شده و فشار کافی برای قطع خونریزی را ایجاد نمی‌کند، اما استفاده از دستمال یا پارچه مرطوب برای جلوگیری از خونریزی می‌تواند مفید باشد.

علاوه بر این می‌توانید از کمپرس سرد روی بینی (هر بار به مدت 10 دقیقه) و یا از یک اسپری ضد احتقان بینی برای بستن رگهای خونی کوچک استفاده کنید. در صورت آسیب دیدگی، استفاده از کمپرس سرد می‌تواند التهاب را نیز تسکین دهد. در صورتی که خونریزی با استفاده از روشهای گفته شده متوقف نشد،‌ فوراً به پزشک مراجعه کنید.

- خون دماغ از پشت بینی

در این نوع خونریزی (خونریزی خلفی) که کمتر شایع است، خون از پشت بینی وارد گلو می‌شود و معمولا از حالت قبلی جدی‌تر است.این خونریزی در خانه قابل درمان نبوده و حتما می‌بایست به پزشک یا اورژانس مراجعه شود.

- خون دماغ ناشی از اجسام خارجی

با توجه به اینکه کودکان علاقه‌ی زیادی به فروکردن اجسام در بینی خود دارند، این حالت از خونریزی بینی در بین کودکان شیوع بیشتری دارد.در بعضی از موارد امکان خارج کردن جسم خارجی از بینی آنها دشوار شده و باعث جراحت و خونریزی می شود. در این حالت پزشک با خارج کردن جسم خارجی از ادامه خونریزی جلوگیری می‌کند.

- کوتری بینی یا سوزاندن رگ بینی (cauterization)

سوزاندن رگ بینی یا کوتری بینی در درمان خونریزی مداوم یا مکرر بینی که معمولا توسط یک سرخرگ یا سیاهرگ در نوک بینی اتفاق میافتد استفاده می‌شود و پزشک با استفاده از گرما نقطه ای از رگ که دچار خونریزی شده است را می سوزاند تا خونریزی بینی در آن نقطه را متوقف کند. البته باید توجه داشت که این درمان باید در مطب یا مراکز درمانی و تحت نظر پزشک با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام شود.

چگونه از خون دماغ جلوگیری کنیم؟

برای جلوگیری از خون دماغ روشهای مختلفی وجود دارد. مرطوب نگه داشتن هوا با استفاده از یک مرطوب کننده می‌تواند موثر باشد. برای مرطوب نگه داشتن مجاری بینی می‌توان از اسپری نمکی یا ژل استفاده کرده و میزان مصرف آنتی‌هیستامین‌ها و ضد احتقان‌ها را به حداقل رساند. سیگار کشیدن باعث تحریک قسمت داخلی بینی و خشک شدن آن می‌شود، بنابراین محدود کردن و یا تر ک مصرف آن می تواند موثر باشد. با توجه به اینکه مصرف آسپیرین باعث رقیق شدن خون و افزایش احتمال خونریزی بینی می‌شود، در صورت تایید پزشک مصرف آن را نیز محدود کنید.

منابع: www.healthline.com - www.webmd.com