پروپرانولول (Propranolol) با نامهای تجاری ایندرال و پرانول (Inderal LA ،Inderal XL ،InnoPran XL ،Inderal و Hemangeol) مستقیم بر روی فعالیت قلبی و گردش خون و عمدتا اصلاح تپش نامنظم قلب و فشار خون تأثیر می‌گذارد. این دارو برای درمان لرزش، آنژین (درد قفسه سینه)، فشار خون بالا، بیماریهای قلبی مانند اختلالات ریتمی قلب و مشکلات گردش خون استفاده می‌شود. پروپرانولول در درمان یا جلوگیری از حمله قلبی و کاهش شدت و دفعات سردردهای میگرنی نیز موثر است.

همانژئول (به انگلیسی: Hemangeol) (مایع خوراکی پروپرانولول با دوز 4/28 میلی گرم) برای درمان بیماری ژنتیکی به نام همانژیوم در نوزادانی با سن حداقل 5 هفته و وزن بیشتر از دو کیلوگرم تجویز می‌شود. همانژیوم در اثر رشد غیرطبیعی رگهای خونی ایجاد می‌شود و باعث ایجاد زخم یا لکه‌های قرمز بر روی پوست می‌شود و ممکن است با عوارض شدیدی در کبد، مغز یا دستگاه گوارش همراه باشد. در صورت ابتلا به آسم یا برخی بیماریهای قلبی مانند سندرم سینوس بیمار (یک بیماری قلبی است که با تغییر در ریتم ضربان قلب همراه است) نباید از پروپرانولول استفاده شود.

قبل از مصرف این دارو باید به چه مواردی توجه کنیم؟

در صورتی که به پروپرانولول حساسیت دارید و یا ضربان قلب شما بسیار کند و آهسته است، باید قبل از مصرف این دارو به پزشک اطلاع دهید. علاوه بر این،‌ ابتلا به برخی بیماریها ممکن است در مصرف این دارو اختلال ایجاد کند،‌بیماریهایی مانند:

• برونشیت، آمفیزم یا سایر اختلالات تنفسی
• پایین بودن قند خون یا دیابت (مصرف پروپرانولول ممکن است در تشخیص میزان قند خون اختلال ایجاد کند.)
• ضربان قلب آهسته و فشار خون پایین
• نارسایی احتقانی قلب ( در این بیماری قلب قادر به پمپ خون برای تامین اکسیژن و مواد غذایی نیست.)
• افسردگی
• بیماری کبد یا کلیه
• اختلال تیروئید
• فئوکروموسیتوما (تومور غده فوق کلیه)
• مشکلات مربوط به گردش خون (مانند سندرم رینود)

تاثیر مصرف این دارو بر جنین تاکنون مشخص نشده است، اما بهتر است در صورتی که باردار هستید و یا قصد باردار شدن دارید، در مورد مصرف پروپرانولول با پزشک خود مشورت کنید. پروپرانولول می تواند به شیر مادر منتقل شده و به کودک شیرخوار آسیب برساند، بنابراین در صورتی که کودکتان از شیر شما تغذیه می کند، در مورد مصرف آن با یک متخصص مشورت کنید.

چگونه پروپرانولول را مصرف کنیم؟

پروپرانولول را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید و از تغییر دوز و یا مدت زمان تجویز شده خودداری کنید. پزشک گاهی ممکن است دوز مصرفی را تغییر دهد تا مطمئن شود که بهترین نتیجه را می‌گیرید. مصرف پروپرانولول می تواند همراه با غذا یا بدون غذا باشد، نکته مهم این است که همیشه با یک روش ثابت مورد استفاده قرار گیرد و حتی بهتر است هر روز در یک زمان مشخص مصرف شود.

دوزهای همانژئول (Hemangeol) بر اساس وزن کودکان تجویز می‌شود و هر گونه تغییر در وزن نوزاد ممکن است بر دوز دارو تأثیر بگذارد. این دارو باید بدون تکان دادن بطری و در حین غذا خوردن و یا بعد از آن به نوزاد داده شود و فاصله دوزها حداقل 9 ساعت باشد. بهتر است در زمان مصرف این دارو غذای نوزاد به صورت منظم داده شده و هرگونه تغییر در وزن نوزاد حتما به پزشک اطلاع داده شود.

در صورتی که کودک در زمان مصرف همانژئول دچار استفراغ و یا کاهش اشتها شود، پزشک حتما باید مطلع شود. قبل از انجام هرگونه جراحی حتما پزشک را از مصرف این دارو آگاه کنید زیرا ممکن است لازم باشد برای مدت کوتاهی استفاده از آن را متوقف کنید. البته داروی پروپرانولول بهتر است با کاهش دوز مصرفی و به تدریج قطع شود، زیرا قطع ناگهانی آن ممکن است خطرناک باشد.

در صورتی که برای درمان فشار خون بالا از پروپرانولول استفاده می‌کنید، حتی اگر احساس خوبی دارید مصرف آن را قطع نکرده و ادامه دهید. فشار خون بالا اغلب بدون علامت است و ممکن است لازم باشد تا آخر عمر از دارو استفاده شود. البته مصرف پروپرانولول در کنار یک برنامه کامل درمانی یعنی رژیم غذایی، ورزش و کنترل وزن در درمان فشار خون بالا موثر است. علاوه بر این، کنترل فشار خون در افرادی که به هر دلیلی از این دارو استفاده می‌کنند باید به صورت مداوم انجام شود.

این دارو باید در دمای اتاق و دور از گرما و رطوبت نگهداری شده و از انجماد آن جلوگیری شود. داروی همانژئول هم باید 2 ماه پس از باز کردن در بطری دور ریخته شود.

اگر یک دوز را فراموش کنیم چه اتفاقی می‌افتد؟

در صورت مصرف پروپرانولول با اثربخشی کوتاه (شکلی از دارو که زمان تاثیر اولیه آن 3 تا 6 ساعت پس از مصرف است) به محض یادآوری، دوز فراموش شده را مصرف کنید مگر اینکه تا دوز بعدی کمتر از 4 ساعت زمان باشد.

اما در مورد پروپرانولول با اثر بخشی طولانی ( مانند Inderal LA و InnoPran XL که تاثیر دارو تا 24 ساعت بعد از مصرف وجود دارد) دوز فراموش شده را به محض یادآوری مصرف کنید، مگر اینکه تا دوز بعدی کمتر از 8 ساعت زمان باشد. هرگز برای جبران دوز فراموش شده داروی اضافی مصرف نکنید.

اگر بیش از حد پروپرانولول مصرف کنیم چه اتفاقی می‌افتد؟

حتما به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید،‌ علائم مصرف بیش از حد ممکن است شامل ضربانهای آهسته یا نامنظم قلب، سرگیجه، ضعف یا غش باشد.

هنگام مصرف پروپرانولول از چه چیزهایی باید خودداری کنیم؟

از نوشیدن الکل خودداری کنید زیرا ممکن است سطح پروپرانولول خون را افزایش دهد. از تغییر حالت ناگهانی مانند ایستادن ناگهانی از حالت نشسته یا خوابیده خودداری کنید، زیرا ممکن است باعث ایجاد احساس سرگیجه شود.

عوارض جانبی پروپرانولول چیست؟

عوارض جانبی معمول پروپرانولول ممکن است حالت تهوع، استفراغ، اسهال، یبوست، گرفتگی معده،‌ کاهش میل جنسی، ناتوانی جنسی، مشکلات خواب (بی خوابی) و احساس خستگی باشد.

در صورت مشاهده علائم واکنش آلرژیک به پروپرانولول مانند کهیر،‌ تنفس دشوار، تورم صورت، لب ها، زبان یا گلو به اورژانس و در صورت بروز علائم زیر بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:

• ضربان قلب آهسته یا نامنظم
• احساس ضعف شدید
• خس خس سینه، مشکل در تنفس یا تنگی نفس (حتی به صورت خفیف)
• تورم
• افزایش سریع وزن
• مشکلات بینایی یا از دست دادن هماهنگی (به خصوص در کودک مبتلا به همانژیوم که صورت یا سر را تحت تأثیر قرار می‌دهد)
• احساس سرما در دست و پا
• افسردگی، گیجی و توهم
• مشکلات کبدی که با حالت تهوع، درد بالای معده، خارش، احساس خستگی، از دست دادن اشتها، ادرار تیره، مدفوع به رنگ خاک رس و زردی (زردی پوست یا چشم) همراه است.
• قند خون پایین به همراه سردرد، گرسنگی، ضعف، تعریق، سرگیجه، ضربان قلب سریع و احساس بی حوصلگی
• قند خون پایین در کودک که با پوست رنگ پریده، آبی یا بنفش، تعریق، احساس سرفه، گریه، عدم تمایل به غذا، احساس سرما، خواب آلودگی، ضعف، تنفس دشوار (تنفس ممکن است برای مدت کوتاهی متوقف شود)، تشنج یا از دست دادن هوشیاری همراه است.
• واکنش شدید پوستی در کودک به همراه تب، گلودرد، تورم در صورت یا زبان، سوزش چشم، ناراحتیهای پوستی مانند راش پوستی قرمز یا بنفش (به خصوص در صورت یا بالاتنه) که باعث تاول و پوست پوست شدن می‌شود.

مصرف پروپرانولول با چه داروهایی تداخل دارد؟

حتما پزشک را در جریان تمام داروهای مصرفی خود قرار دهید زیرا این دارو ممکن است با داروهای زیر تداخل دارویی داشته باشد:

• رقیق کننده های خون مانند وارفارین، کومادین و ​​ژانتوون
• داروهایی که برای درمان فشار خون بالا مصرف می‌شوند.
• داروهایی مانند دوکسازوسین، پرازوسین و ترازوسین که در اختلال پروستات استفاده می‌شوند.
• داروی فشار خون یا قلب مانند آمیودارون، دیلتیازم، پروپافنون، کینیدین و ​​وراپامیل
• NSAIDs یا داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن (Advil و Motrin)، ناپروکسن(Aleve)، سلکوکسیب، دیکلوفناک، ایندومتاسین و ملوکسیکام
• داروهای استروئیدی مانند پردنیزون