تغذیه (Nutrition) مناسب برای سلامت کودک، از بدو تولد تا بزرگسالی یک موضوع اساسی است. تغذیه صحیح در سه سال اول زندگی به دلیل نقش آن در کاهش عوارض و مرگ و میر، کاهش خطر ابتلا به بیماری های مزمن در طول عمر و همچنین رشد منظم ذهنی و جسمی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به گفته برخی محققان کودکان تا 5 سال اول زندگی یک دوره رشد سریع را تجربه می‌کنند که عضلات، بافت های بدن و رشد مغز از جمله آنهاست و با توجه به ظرفیت کم معده در این سن نیازمند دریافت طیف وسیعی از مواد مغذی حیاتی در حجم کمتر هستند. بنابراین یک رژیم غذایی مناسب و نحوه توجه به مسائل غذایی از عوامل مهم در جلوگیری از بسیاری از مشکلات بهداشتی و تکاملی در کودکان خردسال و برخی مشکلات مربوط به بزرگسالی از جمله چاقی، کمبود آهن، کمبود مواد مغذی خاص، پوسیدگی دندان و تاخیر در رشد است.

با این حال، در بسیاری از کشورها کمتر از یک چهارم نوزادان به تنوع غذایی و دفعات تغذیه مورد نیاز دسترسی دارند و شیوه‌های نامناسب تغذیه یک سوم از موارد سوء تغذیه در کودکان را در بر می‌گیرد. در اینجا سعی شده است تا به برخی نکات مهم در تغذیه کودکان اهمیت بیشتری داده شود.

6 نکته مهم در تغذیه نوزادان

1- بیشتر متخصصان اطفال استفاده از غذاهای جامد را در سن حدود 6-4 ماهگی توصیه می‌کنند. نوزادان در این مرحله می‌توانند سر و گردن خود را به طور مستقل بالا و صاف نگه دارند. علاوه بر این، توانایی و تمایل به مکیدن در این سن کم رنگ می‌شود. پس اگر کودک در این سن می‌تواند با کمک کسی خوب بنشیند و به غذاهایی که می‌بیند علاقه نشان می‌دهد، احتمالاً زمان مناسبی برای شروع تغذیه با غذاهای جامد در کودک است. تعداد دفعات تغذیه کودک بر اساس سن افزایش می‌یابد و معمولا 3-2 وعده غذایی در روز برای نوزادان 8-6 ماهه و 4-3 وعده غذایی برای نوزادان 23-9 ماهه به همراه 2-1 میان وعده در طول روز توصیه می‌شود.

2- روند غذا خوردن در کودکان باید به تدریج و به صورت چند قاشق یا چند لقمه یک بار در روز انجام شود. پس از گذشت معمولا چند هفته مصرف غذاهای مایع و سپس پوره شده (مانند موز له شده)، آنها به تدریج توانایی خوردن غذاهای کمی سفت را پیدا می‌کنند و خوراکی های جدید حتما باید کم کم و به تدریج به آنها معرفی شود.

3- نوزادان بین 7 تا 11 ماه معمولاً با تلاش برای گرفتن غذاهای بزرگتر آمادگی خود را اعلام می‌کنند. تقریباً هر غذایی که سالم، مغذی و دارای بافتی نرم باشد و یا به اندازه کافی ریز برش داده شده باشد مانند تکه های کوچک سبزیجات خوب پخته شده مثل هویج، نخود فرنگی یا کدو سبز و یا لقمه های مرغ یا گوشت نرم به اندازه نخود، غلات گرد کوچک و شیرین نشده موارد مناسبی هستند. اما بهتر است از تغذیه مواد غذایی سفت مانند انگور در این مرحله خودداری کنید چون ممکن است با خطر خفگی کودک همراه باشد. در این مرحله نوزادان تمایل دارند که نه تنها با کمک دست بلکه با استفاده از وسیله ای مانند چنگال غذا بخورند.

4- کودکان معمولا تا قبل از یک سالگی در دست گرفتن قاشق و بردن غذا به سمت دهان خود را یاد می‌گیرند، اما این به معنی تغذیه مستقل آنها با قاشق نیست. در این سن بهتر است با استفاده از یک قاشق نرم و انعطاف پذیر و غذاهای غلیظ و چسبناکی مانند ماست و پوره سیب زمینی شروع کنید. در یک سالگی بیشتر نوزادان می‌توانند غذایی را که بقیه اعضای خانواده مصرف می‌کنند بخورند و به وعده های غذایی خانواده بپیوندند. در این مرحله، بسیاری از نوزادان روزانه سه وعده غذایی کوچک بعلاوه 3-2 میان وعده مصرف می‌کنند.

5- بعضی از متخصصان اطفال مصرف غذاهای آلرژی زا مانند تخم مرغ یا ماهی را قبل از یک سالگی توصیه نمی‌کنند. اما تحقیقات جدید سن خاصی برای مصرف این غذاها را نشان نمی‌دهد، مگر اینکه سابقه خانوادگی آلرژی نسبت به یک یا چند ماده غذایی خاص وجود داشته باشد و یا کودک مستعد ابتلا به آلرژی باشد. در حال حاضر هیچ مدرکی مبنی بر اینکه مصرف غذاهای بسیار حساسیت زا در کودکان زیر یک سال احتمال آلرژی را در آنها بیشتر می‌کند، وجود ندارد.

6- اگرچه مهم است که کودک طیف گسترده ای از غذاها را بخورد، اما مصرف برخی از غذاها در سنین خاصی توصیه نمی‌شود:

• عسل: به دلیل خطر بوتولیسم، نوعی جدی از مسمومیت غذایی، در نوزادان زیر 12 ماه
• تخم مرغ نپخته: این ماده ممکن است حاوی باکتری سالمونلا باشد و کودک را بیمار کند.
• محصولات لبنی غیرپاستوریزه: پاستوریزاسیون باعث از بین رفتن باکتری های موجود در لبنیات که ممکن است باعث عفونت شوند، می‌شود.
• غذاها یا نوشیدنی های قندی، نمکی یا بسیار فرآوری شده: این خوراکی‌ها معمولاً مواد مغذی بسیار کمی دارند و علاوه بر این، شکر به دندانها و نمک به کلیه های نوزادان آسیب می رساند.
• آجیل کامل: بهتر است در نوزادان و کودکان زیر 5 سال به دلیل احتمال خطر خفگی مصرف نشود. همچنین اگر سابقه خانوادگی آلرژی به آجیل وجود داشته باشد و یا کودک مستعد آلرژی باشد، قبل از مصرف آن حتما باید با پزشک متخصص اطفال مشورت شود.
• فرآورده های کم چرب: نوزادان نسبت به بزرگسالان به چربی بیشتری در رژیم غذایی خود نیاز دارند.
• شیر گاو: مصرف شیر گاو به مقدار کم مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما هرگز نباید به عنوان نوشیدنی اصلی و یا در حجم زیاد مصرف شود، زیرا آهن و مواد مغذی کافی برای کودک را فراهم نمی‌کند.

منابع:
healthline.com, webmd.com, who.int