اختلال بیش فعالی با کمبود توجه (ADHD) نوعی اختلال ذهنی است که باعث بروز غیر عادی رفتارهای بیش فعالی و تکانشی می‌شود. ADHD شایع ترین اختلال روانی در کودکان است و پسران بیشتر از دختران به آن مبتلا می‌شوند. این اختلال معمولاً در سالهای ابتدایی مدرسه، هنگامی که کودک نیاز به توجه و تمرکز به مسائل دارد مشخص می‌شود. افراد مبتلا به بیش فعالی معمولا در تمرکز بر روی یک کار مشخص و یا نشستن طولانی مدت دچار مشکل می‌شوند. این اختلال که در بزرگسالان نیز مشاهده می‌شود، همیشه از کودکی آغاز شده و علائم آن در افراد مختلف متفاوت است. بزرگسالان مبتلا به ADHD ممکن است در مدیریت زمان، سازماندهی کارها، تعیین اهداف و نگه داشتن شغل خود با مشکل روبرو شوند.

علائم ADHD (بیش فعالی)

علائم بیش فعالی ADHD طیف گسترده ای از رفتارها را شامل می‌شود که برخی از رایج ترین آنها عبارتند از:

• مشکل در تمرکز روی کارها
• فراموش کردن کارها
• حواس پرتی
• مشکل در آرام نشستن
• قطع کردن حرف دیگران وقتی در حال صحبت هستند.

اگر شما یا فرزندتان به بیش فعالی مبتلا هستید، ممکن است همه یا برخی از این علائم را داشته باشید. علائم این اختلال به نوع ADHD بستگی دارد.

انواع ADHD

اختلال بیش فعالی به سه دسته کلی «عمدتا بی‌توجه»، «عمدتا بیش فعال» و ترکیبی از هر دو مورد تقسیم بندی می‌شود.

بیش فعالی از نوع عمدتا بی توجه (نقص توجه)

افراد مبتلا به این نوع ADHD در تمرکز، پایان دادن کار و پیروی از دستورالعمل‌ها بسیار مشکل دارند. به عقیده کارشناسان بسیاری از این کودکان به دلیل اینکه اخلالی در کلاس و مدرسه ایجاد نمی‌کنند، معمولا شناسایی نمی‌شوند. این نوع اختلال بیشتر در دختران مبتلا به ADHD (نقص توجه) دیده می‌شود.

عمدتا بیش فعال

این افراد رفتارهای بیش فعالی و تکانشی زیادی از خود نشان می‌دهند که می‌تواند شامل تکان دادن اعضای بدن و قطع کردن صحبت افراد در هنگام مکالمه باشد. اگرچه بی‌توجهی در این افراد کمتر دیده می‌شود، اما ممکن است تمرکز روی کارها دشوار باشد.

نوع ترکیبی (بیش فعالی + نقص توجه)

این مورد شایع ترین نوع ADHD است و افراد مبتلا به آن، علائم بی توجهی و بیش فعالی را با هم نشان می‌دهند.

با وجود اینکه ممکن است نوع این اختلال با گذشت زمان در هر فرد تغییر کند، اما به هر حال تشخیص نوع ADHD در تعیین نحوه درمان بسیار موثر است.

ADD و ADHD

ADD یا اختلال نقص توجه اصطلاحی قدیمی است که در گذشته برای توصیف افرادی که مشکل توجه داشتند اما بیش فعال نبودند استفاده می‌شد، اما امروزه از اصطلاح ADHD عمدتا بی توجه به جای ADD استفاده می‌شود.

اختلال بیش فعالی ADHD در بزرگسالان

با وجود اینکه در بسیاری از افراد علائم ADHD با افزایش سن کاهش می‌یابد اما در بیش از 60 درصد موارد افراد مبتلا به ADHD هنوز در بزرگسالی علائم خود را نشان می‌دهند. ADHD درمان نشده در بزرگسالان می‌تواند بر بسیاری از جنبه‌های زندگی مانند مدیریت زمان، انجام کارهای روزمره و محیط کار تأثیر منفی گذاشته و حتی روابط فرد را با مشکل مواجه کند.

اختلال بیش فعالی ADHD در کودکان

این اختلال یکی از شایع ترین اختلالات رشد عصبی در دوران کودکی است. با توجه به اینکه قرار داشتن در فضای بسته و محدود مانند کلاس می‌تواند برای کودکان مبتلا به بیش فعالی آزاردهنده باشد، این کودکان معمولا از طریق مشکلات در مدرسه شناسایی می‌شوند.

میزان ابتلا و بروز علائم بیش فعالی در پسران بیش از دو برابر دختران است، البته این موضوع ممکن است به این دلیل باشد که پسران تمایل بیشتری به نشان دادن علائم بیش فعالی دارند. برخی از دختران مبتلا به بیش فعالی ممکن است علائم کلاسیک بیش فعالی مانند خیال پردازی مکرر و یا بیش از حد حرف زدن را نشان دهند.

با توجه به مشابه بودن بسیاری از علائم ADHD با رفتارهای معمول کودک، تشخیص دقیق این علائم بسیار مهم است.

چه عواملی باعث بیش فعالی می‌شود؟

علی رغم شایع بودن ADHD، پزشکان هنوز از علت این بیماری مطمئن نیستند. برخی معتقدند این اختلال ممکن است ریشه عصبی و ژنتیکی داشته باشد. تحقیقات نشان می‌دهد کاهش دوپامین در ابتلا به ADHD موثر است. دوپامین یک ماده شیمیایی در مغز است که به انتقال سیگنال‌ها از یک عصب به عصب دیگر کمک کرده و در ایجاد پاسخ ها و حرکات عاطفی نقش دارد. در برخی موارد نیز مشخص شده که بخش ماده خاکستری در افراد مبتلا به ADHD کمتر است، همانطور که می‌دانیم ماده خاکستری در مغز رفتارهایی مانند صحبت کردن، کنترل کردن، تصمیم گیری و کنترل عضلات را برعهده دارد. علاوه بر این گمان می‌رود سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری نیز از دلایل احتمالی ابتلا به ADHD باشد.

آزمایش و تشخیص ADHD

هیچ آزمایش واحد و مشخصی برای تشخیص بیش فعالی وجود ندارد. پزشک با ارزیابی علائم فرد در شش ماه گذشته، جمع آوری اطلاعاتی از معلمان یا اعضای خانواده و در برخی موارد معاینه بدنی به تشخیص بیماری می‌پردازد.

درمان بیش فعالی ADHD

بیش فعالی با استفاده از روان درمانی ( رفتار درمانی و گفتار درمانی)، دارو درمانی و یا ترکیبی از هر دو بهبود می‌یابد.

در رفتار درمانی نحوه نظارت و مدیریت بر رفتار به بیمار آموزش داده می‌شود. در دارو درمانی نیز مواد شیمیایی مغز به گونه ای تحت تاثیر قرار می‌گیرند که کنترل رفتارها و اقدامات راحت تر انجام پذیرد. علاوه بر روشهای مذکور، پیروی از سبک زندگی سالم نیز می‌تواند در درمان بیماری موثر باشد. داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل (پرهیز از برخی مواد آلرژی زا)، انجام حداقل 60 دقیقه فعالیت بدنی در روز، خواب کافی و محدود کردن زمان استفاده از موبایل، تلفن و تلویزیون می‌توانند به بهبود علائم کمک کنند. تاثیرات مثبت یوگا و مراقبه نیز در کاهش علائم بیش فعالی مشخص شده است.

آیا ADHD یک ناتوانی است؟

با وجود اینکه ADHD یک اختلال رشد عصبی است، اما اختلال یادگیری محسوب نمی‌شود. هرچند علائم آن به گونه ای است که می‌تواند یادگیری را دشوار سازد اما با صرف زمان و توجه بیشتر از سوی معلمان و والدین قابل جبران است.

یادداشت مواردی مانند تکالیف درسی و همچنین وسایل مورد نیاز روزانه فرد مانند اسباب بازیها می‌تواند مفید باشد. برای بزرگسالان نیز داشتن یک برنامه منظم، استفاده از لیستها و یادداشت کارهای روزانه در یک تقویم بسیار موثر است. اگر فکر می‌کنید شما یا فرزندتان به ADHD مبتلا هستید، اولین قدم صحبت با پزشک است. ADHD درمان نشده می‌تواند تأثیر جدی بر زندگی، کار و روابط فرد بگذارد.

منابع:
healthline.com , webmd.com